Մշակվել է ՀՀ-ում կանանց և տղամարդկանց հավասար իրավունքների ռազմավարություն. վիճակագրությունն այլ բան է փաստում

Այսօր  հրապարակվել է «Հայաստանում կանանց և տղամարդկանց հավասար իրավունքների և հնարավորությունների ապահովման քաղաքականության իրականացման 2018-2022թթ. ռազմավարությունը և միջոցառումների ծրագիրը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշման նախագիծը:  Այն ներառված է  իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման միասնական կայքում:

Ուշագրավ է, որ  նախագծում անդրադարձ կա նաև  ԶԼՄ կարգավորումներին, մասնավորապես՝ նշվում, է, որ նախագիծը մշակողների՝ հեռուստատեսությամբ ցուցադրվող հայկական արտադրության սերիալները խեղված արժեքներ են ձևավորում՝ ամենաաղավաղված ինստիտուտն ընտանիքն է, ամուսին-կին կամ տղամարդ-կին հարաբերություններում քարոզվում է տղամարդ բռնարարի կերպարը, իսկ կանանց դեպքում գերիշխում է չաշխատող և միայն ամուսնության հարցով մտահոգ կնոջ կերպարը:

Իսկ ԶԼՄ-ների հրապարակումները շարունակում են վերարտադրել տղա երեխայի նախապատվության համար հիմք հանդիսացող մի շարք կարծրատիպեր, պտղի սեռի խտրական ընտրության խնդիրը եզակի դեպքերում է քննարկվում  կարծրատիպերի և գենդերային անհավասարության տեսակետից:

Բնականաբար և առաջին հերթին, ռազմավարությունը սահմանում է կանանց և տղամարդկանց հավասար իրավունքների և հավասար հնարավորությունների ապահովման պետական քաղաքականության առաջնահերթ ուղղությունները և ուղղված է հասարակական կյանքի բոլոր ոլորտներում կանանց և տղամարդկանց իրավունքների և հնարավորությունների իրացման համար նպաստավոր պայմանների ստեղծմանը՝ հաշվի առնելով նաև Հայաստանի  ստանձնած միջազգային պարտավորությունները:

Բանն այն է, որ ֆորմալ իրավաբանական տեսանկյունից Հայաստանը վավերացրել է մարդու իրավունքներին վերաբերող գրեթե բոլոր միջազգային իրավական ակտերը և որպես ՄԱԿ-ի ու Եվրախորհրդի անդամ, Եվրոպայի ինտեգրմանը միտված անկախ պետություն՝ ստանձնել է որոշակի պարտավորություններ` ոչ միայն վավերացնել միջազգային կարևորագույն իրավական փաստաթղթերը, այլև համաձայնեցնել ազգային օրենսդրությունն այդ փաստաթղթերի դրույթներին:

Փաստաթղթի համար հիմք է ծառայում կանանց և տղամարդկանց իրավահավասարության հիմնական երաշխիք հանդիսացող երկրի մայր օրենքը՝ Սահմանադրությունը,  որում , հիշեցնենք, ամրագրվել են նոր դրույթներ, մասնավորապես, ըստ 30-րդ հոդվածի, «Կանայք և տղամարդիկ իրավահավասար են:»

Ըստ 86-րդ հոդվածի 4-րդ ենթակետի՝ պետության քաղաքականության հիմնական նպատակներից է «կանանց և տղամարդկանց միջև փաստացի հավասարության խթանումը», ինչը հնարավորություն է տալիս առավել գործուն մեխանիզմներ ներդնել քաղաքականության և նպատակային ծրագրերի մշակման մեջ:

Ռազմավարության ընդհանուր նպատակներում է նաև կանանց տնտեսական հնարավորությունների ընդլայնումը, աղքատության հաղթահարումը, գյուղական բնակավայրերի սոցիալ-տնտեսական զարգացման գործընթացներում կանանց մասնակցության հնարավորությունների ընդլայնումն ու շուկայական հարաբերություններում մրցակցային միջավայրի ձևավորումը:

Չնայած հռչակված նպատակներին՝ վիճակագրությունը բոլորովին այլ բան է փաստում և վերը նշվածին հակասող ցուցանիշներ արձանագրում:

Հայաստանի Հանրապետության Ազգային Ժողովի կազմում կին պատգամավորներն ընդամենը 18% են կազմում:  Կան այլ անհավասար հնարավորություններ:

Կանանց ներկայացվածությունը Հայաստանի Հանրապետության նախարարների կաբինետի կազմում 7% է, փոխնախարարների թվում կանայք 6.2% են, մարզպետների՝ 0%, համայնքների ղեկավարների թվում՝ 2.1%, ավագանու անդամների կազմում՝ 9.7 %, որից Երևանի ավագանու կազմում՝ 15.4% («Հայաստանի կանայք և տղամարդիկ, 2016» վիճակագրական գրքույկ), Գյումրու և Վանաձորի ավագանու կազմում՝ 24%: 2016թ. կայացած բոլոր խոշորացված համայնքների ընտրություններում կանանց տոկոսային ներկայացվածությունն ավագանիներում 2-3 անգամ նվազել է:

Այսպես, տնտեսական գործունեության ոլորտում «Գենդերային անհավասարակշռության ցուցանիշներով» (տղամարդկանց և կանանց զբաղվածության մակարդակի հարաբերակցություն, վարձատրությունը հավասար աշխատանքի դիմաց և այլն) Հայաստանի Հանրապետությունը 69–րդ տեղում է: Իսկ 2015թ. արձանագրված այս ցուցանիշներով պայմանավորված առկա խնդիրներն են. Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային շուկայում կանանց տնտեսական ակտիվության մակարդակը 54,3% է, որը զգալիորեն ցածր է, քան տղամարդկանցը՝ 72,6%(«Հայաստանի կանայք և տղամարդիկ, 2016» վիճակագրական գրքույկ):

Նշենք, որ տնտեսապես ոչ ակտիվ կանանց 5%-ը տնային տնտեսուհիներն են իսկ տնային տնտեսությամբ զբաղվողների 98%-ը կանայք են, ընդ որում, այդ կանանց 40%-ն ունի բարձրագույն կամ միջին մասնագիտական կրթություն («Աշխատանքի շուկան Հայաստանի Հանրապետությունում, 2016» վիճակագրական ժողովածու):

Մի քանի այլ վիճակագրական տվյալ. գործատուների 82%-ը և ինքնազբաղվածների 56%-ը տղամարդիկ են, իսկ կանանց միջին աշխատավարձը ցածր է տղամարդկանց միջին  աշխատավարձից 5 %-ով: Ինչ վերաբերում է եկամուտների մասով տարբերությանը, ապա այն հասնում է 40%-ի (2013թ.), թեև զբաղված կանանց 56%-ը, իսկ զբաղված տղամարդկանց  47%-ն ունեն բարձրագույն կամ միջին մասնագիտական կրթություն: Գյուղական միջավայրում այն տնեսությունները,  որոնց գլուխը   կին  է, առավել խոցելի են գյուղտեխնիկայի բացակայության, հողակտորների դժվար հասանելիության, ոռոգման հնարավորությունների և ֆինանսական միջոցների հետ կապված խնդիրների պատճառով:

§  Տեղական ինքնակառավարում

Կանայք գրեթե չեն մասնակցում իրենց համայնքներին վերաբերող որոշումների կայացմանը (8.7%) («Հայաստանի կանայք և տղամարդիկ, 2016» վիճակագրական գրքույկ)` այդկերպ զրկվելով իրենց շահերն արտահայտելու հնարավորությունից :

Կանանց և տղամարդկանց վերարտադրողական հնարավորությունները և Հայաստանի Հանրապետությունում պտղաբերության (ծնելիության գումարային) գործակիցը մեկ կնոջ հաշվով 2015 թ. կազմել է 645 միավոր 2014 թ. 1.651 միավորի համեմատ («Հայաստանի կանայք և տղամարդիկ, 2016» վիճակագրական գրքույկ), ինչը զգալիորեն ցածր է բնակչության պարզ վերարտադրության համար անհրաժեշտ 2.150 ցուցանիշից:

§  Մայրական մահացության ցուցանիշ

Հայաստանի Հանրապետությունում մայրական մահացության ցուցանիշը կազմում է 5՝ 100.000 կենդանի ծնվածի հաշվով («Հայաստանի ժողովրդագրական ժողովածու, 2016»),

Հայաստանի Հանրապետությունում լուրջ խնդիր է մնում առողջապահության ծառայությունների սահմանափակ ֆինանսական մատչելիությունը: Պետության կողմից անվճար հիվանդանոցային բուժօգնության ծառայությունների տրամադրման մասին իրազեկվածությունը ցածր է, նպաստառու ընտանիքներում տեղյակ է հարցվածների 58%-ը։

Հետազոտությունները փաստում են, որ տնային տնտեսությունների 66%-ում ընտանիքի անդամներից առնվազն մեկը բժշկական միջամտության կարիք է ունեցել, սակայն նրանց միայն 55%-ն է դիմել բժշկի։

Հայաստանի Հանրապետության Ազգային Ժողովի կազմում կին պատգամավորներն ընդամենը 18% են կազմում։

Այսօր տեղադրված նախագծին կողմ է դրան ծանոթացածների 80,  դեմ` 20 տոկոսը: Նշենք, որ նման նախագծերի համար շահառու կազմակերպությունները՝ Հայաստանի ծնողական կոմիտե, «Ընդդեմ կանանց նկատմամբ բռնության» կոալիցիայից նախագծի առնչությամբ դիտարկումներ դեռ չկան: