Zločini iz prošlosti potisnuli evropske integracije u crnogorskoj politici

Uprkos pozivima Evropske unije da se fokusira na dobijanje privremenih mjerila, što bi dovelo do zatvaranja pregovaračkih poglavlja, u Crnoj Gori u fokusu političke javnosti su teme zločina iz Drugog svjetskog rata.

Rezolucija o osudi masovnog zločina iz Drugog svjetskog rata u Pivi i Velici, parastos četničkom vođi Draži Mihajloviću u organizaciji Srpske pravoslavne crkve, pominjanje "čišćenja" Crne Gore "ustašluka", projekcija filma o Osmanu Rastoderu saradniku fašista iz Drugog svjetskog rata.

Ovo je tek dio repertoara aktuelne političke agende u Crnoj Gori.

Crnogorsko društvo stresove prouzrokovane akutuelnom situacijom pokušava da zamaskira usredsređivanjem na događaje iz prošlosti, ocjenjuje za Radio Slobodna Evropa istoričar Miloš Vukanović, uz ocjenu da je Crna Gora u dubokoj krizi.

Aktuelna Rezolucija

Skupštinska rasprava o Predlogu rezolucije o genocidu u Pivi i Velici na sjeveru Crne Gore, poslednja je u nizu tema o ratnim zločinima nad civilnim stanovništvom tokom Drugog svjetskog rata.

Rezolucije o genocidu u Pivi i Velici podnijele su opozicione Demokrate, prije gotovo godinu dana, a samo mjesec nakon što je u Skupštini Crne Gore usvojena Rezolucija o Srebrenici na predlog Bošnjačke stranke.

Rezolucijom se traži da se ustanove dani sjećanja na žrtve nacifašizma u Pivi i Velici, da se formira komisija koja bi prikupila činjenice tom zločinu i popisala imena žrtava. Traže i da se ovi zločini nađu u nastavnim programima.

U ovim zločinima 1943. i 1944. godine su pripadnici SS divizije "Princ Eugen" uz podršku handžarske divizije, odnosno jedinice "Skenderbeg" ubili preko hiljadu ljudi od čega više od 200 djece, pravoslavne vjeroispovjesti.

Poslanik Demokratskog fronta Milan Knežević rekao je da je sjećanje na Veliku i Pivu pomen za svakog nevino stradalog Srbina, dok je njegov partijski kolega Jovan Vučurović rekao da je "dug prema žrtvama, da se sazna ko je počinio zločine, nacisti ili balisti sa Kosova i Metohije ili albanskih dobrovoljaca iz Plava i Gusinja".

Poslanik Bošnjačke stranke Amer Smailović rekao je da bi ta stranka podržala Rezoluciju o zločinima u Pivi, ako bi se u nazivu promijenio termin "genocid", smatrajući da nije na parlamentu da određuje pravnu kvalifikaciju djela.

Šef kluba albanskih poslanika Genci Nimanbegu rekao je da će Rezolucija dobiti podršku u Skupštini, ali je pitao zašto se raspravlja o nečemu što se desilo četrdesetih godina prošlog vijeka.

Na tom mjestu, krajem sedamdesetih podignut je memorijalni kompleks a naknadno i crkva. Srpska pravoslavna crkva 2007. kanonizovala je žrtve zločina u Pivi i Velici.

Prebrojavanje srpskih žrtava

Otvaranje teme zločina u dolini Pive, Milana Kneževića iz prosrpskog Demokratskog fronta je podstaklo da pita "ima li Srba više pod zemljom ili na zemlji": "Ako je Jasenovac najveći srpski grad pod zemljom, u Bosni i Hercegovini je svaka jama srpska, Srbi su bili i onih 200.000 prognanih u Bljesku i Oluji, 300.000 prognanih sa Kosova…".

Iz Demokratskog fronta su insistirali i da se napravi revizija i u odnosu na partizanski pokret iz Drugog svjetskog rata za koga tvrde da je ostavio brojne zločine iza sebe.

Priče o zločinima selektivne

Prema riječima istoričara Miloša Vukanovića ove teme partije forsiraju selektivno, tražeći da se osude zločini iz prošlosti nad njihovim narodom, pritom negirajući zločine koje su počinili pripadnici tog istog naroda.

Nabrajanje zločina sedamdeset godina kasnije, smatra istoričar Vukanović, pravljenje je određenih "nacionalističkih torova iz kojih će određene političke elite profitirati na štetu cjelokupnog društva".

On primjećuje tendenciju da se potenciranjem zločina jedne strane maskiraju zločini iz svog nacionalnog miljea.

"Ili da se suštinski relativizuju ili da se ublaže u odnosu na svoje biračko tijelo.

Očigledno kod nas postoji onaj primitivni pristup – ako neko govori o zločinima moje nacionalne grupacije naravno da ću i ja ispotencirati njihove".

Vukanović smatra da se potenciranjem tema iz Drugog svjetskog rata ubiraju jeftini politički poeni, a ujedno dižu nacionalističke tenzije, veličanjem zločinaca i kolaboranata.

O svojim žrtvama i Bošnjaci i Albanci

Govoreći o masovnim zločinima nad Bošnjacima u Crnoj Gori Suada Zoronjić iz Građanskog pokreta URA je navela da je prvi zločin genocida u Evropi u 20. vijeku izvršen nad muslimanima na Balkanu za vrijeme Balkanskih ratova 1912. godine a poslije Prvog svjetskog rata u Plavu i Gusinju.

Ona je dodala i da su tokom Drugog svjetskog rata "crnogorski četnici pod komandom Pavla Đurišića u skladu sa genocidnim planom Draže Mihailovića o uništenju muslimana, ubili preko 9. 000 muslimana".

Navodeći slučaj "Masakra u Baru" gdje je ubijen veliki broj Albanaca sa Kosova na samom kraju Drugog svjetskog rata, poslanik Force Genci Nimanbegu je zapitao zašto se došlo u situaciju da se danas raspravlja o događajima od prije 80 i više godina.

"Izgleda da smo svi učili parcijalne istorije. Izgleda da i danas to radimo. Ove teme nam dolaze u momentu kada želimo da ubrzamo evropske integracije", rekao je Nimanbegu.

Veličanje Draže Mihailovića i Osmana Rastodera

Osuđenom ratnom zločincu, vođi četničkih snaga iz Drugog svjetskog rata Draži Mihailoviću održan je parastos u jednoj od crkava SPC u kotorskoj Opštini 18. jula.

Ovaj događaj je izazvao više reakcija među kojima i DPS-a koji je saopštio da parastos osuđenom zločincu predstavlja drski šamar antifašističkom nasljeđu Crne Gore.

Dan ranije je mitropolit SPC u Crnoj Gori Joanikije pokušao da opravda svog prethodnika na čelu Mitropolije crnogorsko primorske Joanikija Lipovca koji je tokom Drugog svjetskog rata bio saradnik italijanskih fašista.

Sadašnji mitropolit SPC Joanikije je Lipovca nazvao "jednom blagom dušom koja se suprotstavila bezbožnoj idelogiji (komunizmu)".

U Petnjici, opštini na sjeveru Crne Gore gdje živi dominantno bošnjačko stanovništvo, održana je projekcija dokumentarnog filma o Osmanu Rastoderu komandantu vojne formacije koja je sarađivala sa fašistima - takozvane Muslimanske milicije u vrijeme Drugog svjetskog rata.

Iako je proglašen ratnim zločincem, u dokumentarnom filmu je prikazan dominantno spasilac Bošnjaka iz tog kraja.

Vukanović je mišljenja da će ove teme biti na dnevnom redu sve dok ne budemo imali vlast koja će se baviti aktualnim temama važnim za državu, a pitanja iz prošlosti prepustiti akademicima.

A da Crnoj Gori u procesu evropskih integracija ne trebaju istorijska pitanja, upozorio je na nedavnom Simpozijumu u Grčkoj ministar vanjskih poslova Ranko Krivokapić:

"U Crnoj Gori se pokušava nametnuti anti-EU agenda nacionalnih podjela i urušavanja sekularne države. Ne treba da bude istorijskih pitanja u procesu integracija– politika je Evropske komisije".

Sredinom jula visoki predstavnici Evropske unije Žozep Borelj i Oliver Varhelji pozvali su Crnu Goru da zatvore poglavlja, kroz napredak u oblasti vladavine prava.

Crna Gora je pregovore o članstu u EU počela u junu 2012., a do sada je otvorila svih 33 poglavlja.