200 χρόνια από το πρώτο σχολείο θηλέων

Το 1824 η Ελληνική Επανάσταση βρισκόταν σε εξέλιξη και η Αθήνα ήταν εμπόλεμη ζώνη.

Σφοδρές μάχες διεξάγονταν σε στρατηγικά σημεία, όταν μια μικρή ομάδα πρωτοπόρων του πνεύματος δημιουργούσε μια φωτεινή εστία στο κέντρο της πόλης: το πρώτο Σχολείο Θηλέων στην Αθήνα.

Το 7ο Αλληλοδιδακτικό Σχολείο λειτούργησε στο τζαμί του Παρθενώνα – δηλαδή στην πρώην βυζαντινή εκκλησία που είχαν χτίσει οι Αθηναίοι στην Ακρόπολη – και στις τάξεις του φοιτούσαν «52 κοράσια και άλλα τόσα μικρά αρσενικά παιδιά».

Σήμερα, 200 χρόνια μετά την ίδρυσή του, ο φιλελεύθερος τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζονταν οι γυναίκες της εποχής εντυπωσιάζει.

Την ευθύνη του σχολείου είχε ένας φωτισμένος δάσκαλος από τη Δημητσάνα, με σπουδές στην Οδησσό και στο Παρίσι, ο Νικηφόρος Νικητόπουλος, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς εκπροσώπους της επίδρασης του Διαφωτισμού στα νεοελληνικά εκπαιδευτικά πράγματα, ο οποίος είχε υιοθετήσει ένα εκπαιδευτικό σύστημα εκπληκτικό για τα σημερινά δεδομένα: τη συμμετοχή των μαθητριών στη διοίκηση του σχολείου.

«Ενα σχολείο παρασταίνει συνεπτυγμένο ένα Εθνος ολόκληρο.

Και γι’ αυτό πρέπει να είναι οργανωμένο όπως το πολιτικό σύστημα ενός Εθνους, ώστε ο μαθητής να συνηθίζει από μικρός να διοικεί και να διοικείται κατά τους Νόμους», έγραψε ο Νικητόπουλος το 1826.

Στη βάση αυτής της φιλοσοφίας, εμφορούμενο από έναν πρωτόγνωρο προοδευτισμό, οργανώνεται το σχολείο του Παρθενώνα: Τα κορίτσια διδάσκονται τη σημασία των νόμων, εκλέγουν εννέα μαθήτριες ως νομοθέτες και εκείνες μαζί με τον δάσκαλο διατυπώνουν τους νόμους του σχολείου.

«Νόμοι παιδικοί», όπως αναφέρει ο Νικητόπουλος, «αλλά που αποβλέπουν στο να οργανώσουν καλούς πολίτες». Οι νόμοι διαβάζονται ενώπιον όλων, εγκρίνονται και υπογράφονται ενώ στη συνέχεια ορίζονται… υπουργεία εντός του σχολείου – αντίστοιχα των Εσωτερικών, της Δημοσίας Τάξεως και άλλων αρμοδιοτήτων – επικεφαλής των οποίων τοποθετούνται μαθήτριες που εξελέγησαν από τις συμμαθήτριές τους.

Επιφανείς αθηναϊκές οικογένειες στέλνουν τις κόρες τους στο 7ο Αλληλοδιδακτικό Σχολείο του Παρθενώνα, όπως προκύπτει από τις μαρτυρίες: Ανάμεσά τους περιλαμβάνονται η Ευφροσύνη Λιδωρίκη, θυγατέρα του πολιτικού Αναστάση Λιδωρίκη, η Μαργαρίτα Βιτάλη, η Σοφία Σκουζέ, η Κατερίνα Λογοθέτη του Θωμά, η Βενετσάνα Νάκου, κόρη του Λάμπρου Νάκου, μέλους της Φιλικής Εταιρίας, πρωτεργάτη της Επανάστασης και «μινίστρου της Αστυνομίας», η Σοφία Λογοθέτη του Νικολάου, και η Μαρία Φίλωνος, κόρη του Ιωάννη Φίλωνος, προεστού από τη Λιβαδειά – ο οποίος υπήρξε μέλος της διοίκησης της επαναστατημένης Στερεάς Ελλάδας – και αδελφή του Φίλωνος Φίλωνος, μετέπειτα προέδρου της Βουλής των Ελλήνων.

Η εκπαίδευση.

Τα κορίτσια διδάσκονται Γραμματική, Ανάγνωση, Αριθμητική, Γεωγραφία και Αγία Γραφή ενώ ο ανανεωτικός αέρας που πνέει στο σχολείο διευρύνει τους ορίζοντές τους.

Τόσο που τον Δεκέμβριο του 1825, όπως αναφέρει η ομότιμη καθηγήτρια Μάρω Αδάμη – Καρδαμίτση, «με μια επιστολή τους που σώζεται μέχρι σήμερα πέντε μαθήτριες ζητούν να τους δοθεί η άδεια να λαμβάνουν στο σχολείο, για να τις διαβάζουν, τις τρεις ελληνικές εφημερίδες που εκδίδονται τότε. Να προσθέσουν ένα καινούργιο μάθημα πλάι στα υπάρχοντα, ώστε να μάθουν να διαβάζουν πίσω από τις γραμμές της εφημερίδας, να κρίνουν και να κρίνονται».

Μία εξ αυτών είναι η «Εφημερίς των Αθηνών», η οποία τυπωνόταν από τον Αύγουστο του 1824 στο πιεστήριο που είχε αποστείλει στην Ελλάδα το Φιλελληνικό Κομιτάτο του Λονδίνου μέσω του Λέστερ Στάνχοπ.

Στην «Εφημερίδα των Αθηνών» το 1826 δημοσιεύει ο Νικηφόρος Νικητόπουλος επιστολή του προς τους εφόρους της Φιλομούσου Εταιρίας, η οποία είχε την πρωτοβουλία για την ίδρυση του σχολείου, κάνοντας έναν απολογισμό του ως τότε έργου του.

Από εκεί μαθαίνουμε, μεταξύ άλλων, πως «δύο φορές την ημέρα λειτουργεί το «Κριτήριον», κατά τη διάρκεια του οποίου δέκα μαθήτριες – κριτές εξετάζουν τις περιπτώσεις των κοριτσιών που υπέπεσαν σε παραπτώματα και αυτό «αποβλέποντας περισσότερο εις συμβουλίν της Δικαιοσύνης παρά εις παιδείαν» ενώ αναφέρεται, επίσης, πως «σε τέσσερα μέρη του σχολείου εγράφησαν οι τέσσερις γενικές αρετές. Σωφροσύνη. Δικαιοσύνη. Φρόνηση. Ανδρεία. Ωστε η Δικαιοσύνη εγράφη επάνωθεν των νόμων»…

Η λειτουργία του σχολείου σταμάτησε με την κατάληψη της πόλης των Αθηνών από τους Τούρκους το 1826.