Γκουαντάναμο: Η μυστική μεταφορά κρατουμένων και η σχέση της με τον πόλεμο στη Γάζα

Η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν είχε σχεδιάσει τη μυστική μεταφορά 11 κρατουμένων από το Γκουαντάναμο σε μια χώρα της Μέσης Ανατολής τον Οκτώβριο του 2023, αλλά τελικά η Χαμάς ανέτρεψε τα πλάνα τους.

Σύμφωνα με δημοσίευμα του NBC News, που επικαλείται τέσσερις Αμερικανούς αξιωματούχους που γνωρίζουν τον σχεδιασμό, αυτός ανατράπηκε από την επίθεση της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου.

Ωστόσο, παρόλο που έχουν περάσει περισσότεροι από επτά μήνες από τότε, η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν έχει ορίσει νέα ημερομηνία για τη μεταφορά και έτσι οι κρατούμενοι παραμένουν στο Γκουαντάναμο χωρίς να υπάρχει κάτι ξεκάθαρο για αν και πότε θα εγκαταλείψουν την εγκατάσταση.

Οι 11 κρατούμενοι είναι είτε πολίτες της Υεμένης είτε έχουν δεσμούς με τη χώρα, κρατούνται χωρίς να τους έχουν απαγγελθεί κατηγορίες για εγκλήματα και ήταν προγραμματισμένο να μετεγκατασταθούν στο Ομάν.

Ο λόγος που επιλέχθηκε το Ομάν

Δεδομένου ότι η Υεμένη βρίσκεται σε εμφύλιο πόλεμο εδώ και σχεδόν μια δεκαετία, η μεταφορά τους εκεί δεν αποτελούσε εφικτή επιλογή, καθώς παρόλο που οι μάχες μεταξύ των ανταρτών Χούθι και της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης της Υεμένης, που υποστηρίζεται από τη Σαουδική Αραβία, είχαν σε μεγάλο βαθμό καταλαγιάσει το 2023, η χώρα παραμένει ασταθής.

Έτσι επιλέχθηκε το Ομάν, το οποίο η εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου, Αντριέν Γουάτσον, χαρακτήρισε «αξιόπιστο εταίρο», τονίζοντας τη στενή συνεργασία «σε μια σειρά θεμάτων» μεταξύ του Ομάν και των ΗΠΑ, ένα από τα οποία είναι «η αποκατάσταση των κρατουμένων του Γκουαντάναμο».

Οι περισσότεροι από τους 11 κρατούμενους είχαν πάρει έγκριση από τις αρμόδιες επιτροπές των ΗΠΑ για απελευθέρωση ή μεταφορά πριν από χρόνια, αφού πέρασαν από τη μακρά διαδικασία για να αποκτήσουν αυτό το καθεστώς.

Μάλιστα η μεταφορά ακυρώθηκε την τελευταία στιγμή, καθώς σύμφωνα με το Middle East Eye, ένα στρατιωτικό αεροπλάνο μεταφοράς φέρεται να βρισκόταν ήδη στον διάδρομο προσγείωσης του Γκουαντάναμο όταν η αποστολή ματαιώθηκε και το αεροπλάνο απογειώθηκε χωρίς τους κρατουμένους.

Η διοίκηση είχε ήδη ενημερώσει το Κογκρέσο ότι η μεταφορά θα γινόταν, δήλωσαν οι αξιωματούχοι, ένα βήμα που η εκτελεστική εξουσία υποχρεούται από το νόμο να κάνει τουλάχιστον 30 ημέρες πριν από τη μεταφορά οποιουδήποτε κρατούμενου στο Γκουαντάναμο.

Πρώτη φορά κάτω από 20 κρατούμενοι στο Γκουαντάναμο

Η μεταφορά θα μείωνε τον πληθυσμό του Γκουαντάναμο σε λιγότερα από 20 άτομα, για πρώτη φορά από την έναρξη λειτουργίας του τον Ιανουάριο του 2002.

Η καθυστέρηση αυτή έχει απογοητεύσει τους αξιωματούχους, οι οποίοι δήλωσαν ότι πιστεύουν ότι η πολιτική της προεκλογικής χρονιάς υποκαθιστά την πολιτική του προέδρου Τζο Μπάιντεν για μείωση του πληθυσμού στο Γκουαντάναμο με τελικό στόχο το κλείσιμο της εγκατάστασης.

Μια πινακίδα έξω από το στρατόπεδο Ι της Κοινής Ομάδας Δράσης στη Ναυτική Βάση των ΗΠΑ στον Κόλπο του Γκουαντάναμο (Πηγή: REUTERS/Lucas Jackson)

Οι ίδιοι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι ανησυχούν πως η πιθανότητα να πραγματοποιηθεί η μεταφορά πριν από τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου μειώνεται όσο πλησιάζει η ημερομηνία  τους και ανησυχούν για την αδιέξοδη διαδικασία που έχει αφήσει 11 άνδρες να παραμένουν υπό κράτηση επί μήνες χωρίς σαφήνεια σχετικά με το πότε θα μεταφερθούν, κάτι που θα μπορούσε να αποτελέσει ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Συνήθως, τέτοιου είδους μετακινήσεις κρατουμένων κρατούνται μυστικές μέχρι να ολοκληρωθούν, αλλά οι αξιωματούχοι, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας στο NBC, αναγνώρισαν τη ματαίωση της αποστολής.

Άλλαξε το καθεστώς τους λόγω Γάζας

Αρκετοί Αμερικανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι η συμφωνία για τη μεταφορά τους βρίσκεται ακόμη υπό συζήτηση με το Ομάν, μεταξύ άλλων για συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και όρους που θα μπορούσε να γίνει φέτος. Είπαν ότι πίσω από την καθυστέρηση κρύβονται πολιτικές σκοπιμότητες και ότι η μεταφορά δεν ήταν επικείμενη επειδή δεν είχαν οριστικοποιηθεί ορισμένα υλικοτεχνικά ζητήματα.

Ένας ανώτερος αξιωματούχος της κυβέρνησης άφησε επίσης να εννοηθεί ότι το Ομάν από τον Οκτώβριο και έπειτα δεν ήθελε κατά καιρούς να πραγματοποιηθεί η μεταφορά.

Σύμφωνα με τον απολογισμό του NBC, η μεταφορά αναβλήθηκε εν μέσω ανησυχιών που εκφράστηκαν από μέλη του Κογκρέσου, κυρίως Δημοκρατικούς που πρόσκεινται στον πρόεδρο Μπάιντεν, σχετικά με την «πολιτική οπτική μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ».

Από την έναρξη του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς τον Οκτώβριο, οι υποστηριζόμενοι από το Ιράν αντάρτες Χούθι έχουν επιτεθεί δεκάδες φορές σε πλοία ανοικτά της Υεμένης στην Ερυθρά Θάλασσα. Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους συνεχίζουν να διεξάγουν αεροπορικές επιδρομές για την άμυνα κατά των επιθέσεων των Χούθι και την εξουδετέρωση των όπλων τους στην Υεμένη.

Όπως δήλωσαν οι αξιωματούχοι η εντεινόμενη αναταραχή στη Μέση Ανατολή έχει καταστήσει τη μεταφορά κρατουμένων από το Γκουαντάναμο ακόμη πιο επισφαλή από πολιτική άποψη.

Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι έχουν αντιταχθεί στη μετακίνηση κρατουμένων από το Γκουαντάναμο και το ζήτημα έχει αποτελέσει πολιτικό σημείο ανάφλεξης σε πολλές κυβερνήσεις.

780 άτομα έχουν κρατηθεί στο Γκουαντάναμο

Από το 2002, 780 κρατούμενοι έχουν κρατηθεί στις εγκαταστάσεις στον Κόλπο του Γκουαντάναμο στην Κούβα. Περίπου 750 έχουν μεταφερθεί μέσω επαναπατρισμού ή επανεγκατάστασης, κυρίως σε μυστικές στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Από τους 30 που παραμένουν σήμερα, μόνο 11 έχουν κατηγορηθεί για εγκλήματα πολέμου από το σύστημα των στρατιωτικών επιτροπών. Από αυτούς, οι 10 περιμένουν να δικαστούν και μόνο ένας έχει καταδικαστεί. Επιπλέον, τρεις κρατούμενοι, οι λεγόμενοι «αιώνιοι κρατούμενοι» του Γκουαντάναμο, κρατούνται σε αόριστη κράτηση βάσει του νόμου περί πολέμου και δεν αντιμετωπίζουν ούτε κατηγορίες από το δικαστήριο ούτε προτείνεται η απελευθέρωσή τους.

Ένας από αυτούς είναι ο «Αμπού Ζουμπάιντα», ένας Παλαιστίνιος με καταγωγή από τη Σαουδική Αραβία, ο οποίος κρατούνταν στις «μαύρες τοποθεσίες» της CIA για πάνω από τέσσερα χρόνια. Τον περασμένο Σεπτέμβριο κατέθεσε μήνυση εναντίον δύο ψυχολόγων που συνέβαλαν στις τεχνικές «ενισχυμένης ανάκρισης» της CIA, οι οποίες έχουν καταδικαστεί ευρέως ως βασανιστήρια. Οι μέθοδοι βασανιστηρίων που χρησιμοποιήθηκαν σε βάρος του Ζουμπάιντα περιλάμβαναν το εικονικό πνιγμό έως και 83 φορές μέσα σε ένα μήνα, εξαναγκαστική απογύμνωση, στέρηση ύπνου και εγκλεισμό του σε ένα κουτί μεγέθους φέρετρου.

Σε έναν πολίτη της Υεμένης, τον Μανσού Ανταΐφι, αποκαταστάθηκε τον περασμένο Μάιο το διαβατήριό του από την Υεμένη, αφού πέρασε 14 χρόνια στο Γκουαντάναμο, χωρίς να του έχει απαγγελθεί κατηγορία για έγκλημα.

Οι 11 κρατούμενοι, των οποίων η απελευθέρωση στο Ομάν ακυρώθηκε, ανήκουν σε μια ομάδα 16 κρατουμένων οι οποίοι κρατούνται με βάση το δίκαιο του πολέμου, αλλά τους έχει προταθεί η μεταφορά τους με μέτρα ασφαλείας σε άλλη χώρα.

Μείωση πληθυσμού αλλά όχι κλείσιμο της εγκατάστασης

Ο Μπάιντεν είναι πλέον ο τέταρτος πρόεδρος των ΗΠΑ στον οποίο ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων ασκούν πιέσεις για να κλείσει το διαβόητο κέντρο κράτησης. Τόσο Μπάιντεν, όσο και ο Μπαράκ Ομπάμα πριν από αυτόν, έχει εργαστεί για το κλείσιμο της εγκατάστασης. Επί Ομπάμα, έγιναν προσπάθειες να κλείσει το Γκουαντάναμο, αλλά μάταια. Ο Ομπάμα κατάφερε, ωστόσο, να μειώσει τον πληθυσμό από 245 σε 41 κρατούμενους.

Στην αρχή της προεδρίας του, ο Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα για τη διατήρηση του Γκουαντάναμο ανοιχτού. Η κυβέρνηση Μπάιντεν επανέφερε στο προσκήνιο τη διαδικασία για το κλείσιμο της εγκατάστασης, αλλά δεν τα κατάφερε μέχρι στιγμής. Επί της προεδρίας του, 10 κρατούμενοι έχουν αφεθεί ελεύθεροι.

Αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπάιντεν που εργάζονται για το κλείσιμο του Γκουαντάναμο εξέφρασαν την ανησυχία τους ότι αν αυτοί οι 11 κρατούμενοι που επρόκειτο να μεταφερθούν τον Οκτώβριο δεν μετεγκατασταθούν φέτος και επανεκλεγεί ο Τραμπ, θα παραμείνουν στο κέντρο κράτησης για τουλάχιστον άλλα τέσσερα χρόνια.