«Μη διακυβερνήσιμη» Δύση

Ο Ε. Βενιζέλος έχει προκαλέσει πολλή συζήτηση με τη φράση ότι η Ελλάδα έχει καταστεί μια χώρα «μη διακυβερνήσιμη». Εδώ και δύο μήνες ο ίδιος εξηγεί σε κάθε ευκαιρία τι εννοούσε – κάτι που δεν θα χρειαζόταν εάν απλώς οι σχολιαστές του είχαν διαβάσει ολόκληρη τη στιχομυθία (με τον Γ. Κουβαρά στην ΕΡΤ). «Μη διακυβερνήσιμη» από την παρούσα Βουλή και κυβέρνηση «η οποία αγωνίζεται, παίρνει πρωτοβουλίες, εξαγγέλλει μέτρα, παροχές» αλλά και επειδή δεν διακρίνεται προοπτική ριζικής μεταβολής των συνθηκών έπειτα από τις προσεχείς (μία ή περισσότερες) εκλογές. Η «μη διακυβερνησιμότητα» έχει δύο συνιστώσες. Η πρώτη είναι η απουσία ενός ευρύτερου σχεδίου για το μέλλον, μιας πυξίδας για τη χώρα. Τέτοιο σχέδιο υπήρξε μεταπολεμικά η πρόσδεση στη Δύση, ύστερα η εκβιομηχάνιση, στη μεταπολίτευση η εισδοχή στην ΕΟΚ και, τέλος, η συμμετοχή στο ευρώ.

Κατόπιν, μόνον πολιτική διαχείριση της συγκυρίας που οδήγησε ταχύτατα στην ανάγκη διαχείρισης της χρεοκοπίας, οδυνηρά μακράς αλλά αποφεύγοντας την ενδεκάτη ώρα την πλήρη καταστροφή του κεκτημένου των προηγούμενων δεκαετιών. Η δεύτερη συνιστώσα της «μη διακυβερνησιμότητας» αφορά την αδυναμία διαχείρισης όχι του μέλλοντος, αλλά και του παρόντος, που μεταφράζεται σε αδιέξοδες επιλογές μπροστά σε κάθε συγκυριακή πίεση. Στην πρώτη τετραετία Μητσοτάκη, μια τέτοια αδυναμία δεν ήταν ούτε ορατή ούτε κρίσιμη γιατί οι προτεραιότητες διαμορφώνονταν από μια δίδυμη πρόκληση: αφενός την αποκατάσταση μιας ομαλής λειτουργίας της χώρας, ύστερα από τη δεκαετή περιπέτεια, και αφετέρου τον χειρισμό μιας πρωτοφανούς παγκόσμιας κρίσης, της πανδημίας. Και τα δύο έχουν από τη φύση τους διαχειριστικό χαρακτήρα και επομένως η λειτουργική επάρκεια ήταν ένα ζητούμενο στο οποίο η κυβέρνηση και ο Πρωθυπουργός σε εκείνη τη φάση ανταποκρίθηκαν – και ανταμείφθηκαν γενναιόδωρα για αυτό.

Η δεύτερη τετραετία χαρακτηρίζεται από την αδυναμία χειρισμού κρίσεων που επιμένουν στη συνείδηση της κοινής γνώμης, όπως τα Τέμπη, ή που υποτροπιάζουν, όπως η υπόθεση των υποκλοπών, ή που επιβεβαιώνουν την προσκόλληση του «βαθέος κράτους» στον ιστορικό κομματισμό και πελατειασμό (αλλά με τον χρωματισμό της τρέχουσας πραγματικότητας), όπως ο ΟΠΕΚΕΠΕ, ή, τέλος, που αποκαλύπτουν την αδυναμία εξέλιξης της κοινωνίας και της οικονομίας, όπως το αγροτικό – που μοιάζει βγαλμένο από τη δεκαετία του ’90 ή του 2000. Μπροστά σε όλα αυτά, η μόνη άμυνα είναι μια κληρονομία της κρίσης: η ισχυρή και καθολική δέσμευση ότι για χάρη των αγροτών (σήμερα ή άλλων αύριο) δεν μπορεί να υπάρξει νέα δημοσιονομική εκτροπή. Κατά τα άλλα, όλα πανομοιότυπα.

Αλλά με αυτή την έννοια είναι μόνον η Ελλάδα «μη διακυβερνήσιμη»; Τα τελευταία τριάμισι χρόνια, στη δεύτερη θητεία του, ο Μακρόν έχει διορίσει πέντε πρωθυπουργούς. Η Ελιζαμπέτ Μπορν έπεσε για το Μεταναστευτικό, ο Ατάλ λόγω πρόωρων εκλογών, ο Μπαρνιέ γιατί δεν τον ήθελε κανείς εκτός από τον Μακρόν, ο Μπαϊρού επειδή δεν μπόρεσε να περάσει τον προϋπολογισμό του και ο Λεκορνί παραμένει στη θέση του μόνον επειδή συμφώνησε οι αλλαγές στο Ασφαλιστικό να μετατεθούν για μετά το 2028. Υπάρχει καλύτερος ορισμός της «μη διακυβερνησιμότητας»;

Δεν είναι μόνο η Γαλλία. Στη Βρετανία υπάρχει ορατό ενδεχόμενο ούτε οι Εργατικοί, ούτε οι Συντηρητικοί – πυλώνες του ισχυρότερου ιστορικού δικομματισμού στην Ευρώπη – να μην είναι μεταξύ των δύο πρώτων κομμάτων στις επόμενες εκλογές. Παντού, από την Αμερική έως τη Βρετανία, τη Γερμανία, τη Γαλλία αλλά και την Πολωνία, ένας ακροδεξιός ριζοσπαστισμός σαρώνει την παραδοσιακή Κεντροδεξιά, ενώ η κάθε είδους Αριστερά εμφανίζεται αδύναμη, διασπασμένη και χωρίς κατεύθυνση. Το ίδιο ακριβώς και ο ευρωπαϊσμός, παρά την υπαρξιακή πίεση από την τραμπική ανατροπή στις ΗΠΑ και την ανάδυση των μεγάλων Ανατολικών, της Κίνας αλλά και της Ινδίας. Η «μη διακυβερνησιμότητα» είναι η μεγάλη πολιτική καταιγίδα της εποχής για όλη τη Δύση. Η Ελλάδα δεν είναι διαφορετική. Το πρόβλημά της είναι ότι, ακριβώς όπως και στην πρόσφατη εμπειρία μας, στη φουσκοθαλασσιά οι μικρές βάρκες βουλιάζουν πρώτες.