Αυτοί που φεύγουν

Τα τελευταία πολλά χρόνια συναντούμε και ξανασυναντούμε συνομηλίκους μας και νεότερους πάντα τις εορταστικές μέρες, αφού εκείνοι έχουν αποφασίσει να διαμείνουν μόνιμα σε χώρες του εξωτερικού και οι ημέρες αυτές είναι μία αφορμή για να επανέλθουν στα πάτρια εδάφη. Σχεδόν πάντα στις συναντήσεις αυτές, επικρατούν ερωτήματα όπως αν αξίζει να επιστρέψουν στην Ελλάδα λόγω καλού κλίματος ακόμη και σχεδόν πάντα τα ερωτήματα αυτά πυροδοτούν και αντίστοιχες συζητήσεις. Το μεγάλο και στρατηγικό ερώτημα βέβαια είναι αν η Ελλάδα είναι μία χώρα επαρκής και σοβαρή στο να κάνει τους νέους της να επιστρέψουν και να δουλέψουν μόνιμα εδώ.

Σχεδόν πάντα στο ίδιο ερώτημα εμπερικλείεται στην πραγματικότητα ένα άλλο, ακόμα πιο θεμελιώδες: τι κοινωνικό – οικονομικό μοντέλο έχει διαμορφώσει η χώρα την τελευταία 20ετία. Αν αυτό είναι ελκτικό στις πιο δυναμικές ηλικίες και αν είναι ικανό να διαρρήξει τις υλικές προσδέσεις των νέων σε άλλες χώρες ώστε να επιστρέψουν. Στις συζητήσεις αυτές μπαίνει συχνά το ζύγι: καλή αμοιβή έξω, κανονικές εργασιακές σχέσεις, ελεύθερος χρόνος τα Σαββατοκύριακα, χαμηλότερες τιμές στην ενοικίαση στέγης, δυνατότητα ενός καλύτερου συστήματος υγείας.

Από την άλλη πάλι εδώ μπαίνει το ζήτημα ότι η χώρα μας παραμένει όμορφη, έχει πολλές επιλογές για διακοπές, έχει ακόμα ένα εύκρατο κλίμα, οι άνθρωποι διατηρούν μια κοινωνική συνοχή αρκετά ανθρώπινη και ίσως και αξιοζήλευτη σε ορισμένες της όψεις. Ομως. Υπάρχει πάντα αυτό το «όμως» και υπάρχει πάντα αυτή η ένσταση που βάζουν συνήθως αυτοί που έχουν απομείνει ή παραμείνει και εργάζονται στα μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας. Και αυτό είναι η αναξιοκρατία, η θεσμική κατάπτωση, τα προβλήματα της δημόσιας διοίκησης, ακόμα και το τρομερό κυκλοφοριακό το οποίο φαίνεται πως γιγαντώνεται και δεν βρίσκει λύση τουλάχιστον για το κομμάτι που λέγεται λεκανοπέδιο. Ολα αυτά συνηγορούν όχι απλώς στο να μην επιστρέψει κάποιος στην Ελλάδα αλλά αν επιστρέφει να το πράττει μόνο για τις διακοπές του, μόνο για βραχεία διαστήματα και μόνο για να βλέπει τους δικούς του ανθρώπους, πράγμα που είναι εκ των πραγμάτων και πικρό και απογοητευτικό ή τουλάχιστον επιβεβαιωτικό μιας αποτυχίας ενός συλλογικού κοινωνικού μοντέλου.

Και η οποιαδήποτε πολιτική δύναμη θα ήθελε να ασχοληθεί σοβαρά με το σχέδιο που θα εκπονούσε για τη χώρα θα έπρεπε από αυτές τις συζητήσεις να ξεκινάει. Πάνω σε αυτές τις συζητήσεις να κρατάει σημειώσεις και να ακούει τα ζητήματα που οι νέοι που έχουν φύγει για πάντα έξω ή που θέλουν να φύγουν, θέτουν. Ακριβώς αυτούς να ακούει για να μπορεί να αρθρώσει όντως σοβαρό πολιτικό λόγο. Το brain drain ακόμη και σήμερα δεν περικλείει την κατάσταση αυτή με τον πιο ειλικρινή τρόπο γιατί απεικονίζει μία τάση. Ενώ όλα αυτά που περιγράφουμε απεικονίζουν μία αμετάβλητη πραγματικότητα.