Γιώργος Δρίβας: Μια συμφωνία με οδηγίες της τεχνητής νοημοσύνης

Μια μουσική συμφωνία που γράφτηκε όχι σε πεντάγραμμο με νότες, αλλά στην οθόνη ενός υπολογιστή με λέξεις. Ενα κομμάτι που ξεκινά δειλά, σαν τις πρώτες μελωδίες που επιχειρεί να παίξει ένας σπουδαστής του ωδείου, για να καταλήξει σε ένα έργο που θα μπορούσε να παρουσιαστεί σε μια αίθουσα συναυλιών. Μια σύνθεση που ξεκίνησε από μια διπλή ερώτηση: Εχεις φανταστεί τον εαυτό σου ως μουσική και αν ναι τι είδους μουσική θα ήσουν;

Την ερώτηση υπέβαλε σε ένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης ο εικαστικός Γιώργος Δρίβας, πριν από έναν χρόνο, όταν δέχτηκε την πρόταση της Αννας Καφέτση να συμμετάσχει στο διακαλλιτεχνικό ετήσιο πρόγραμμα φιλοξενίας ResidentM του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Και η απάντηση της ΤΝ ήταν ξεκάθαρη «Συμφωνία».

Και κάπως έτσι ξεκίνησε ένας διάλογος, που εξελίχθηκε σε περιπέτεια, πριν καταλήξει στη δράση «Συμφωνία 37, προσωπογραφία ενός αλγόριθμου». «Ηθελα να αντιστρέψω τους όρους. Να μου δίνει η ΤΝ οδηγίες για το τι θα κάνω, όχι εγώ σε εκείνη. Ρωτούσα το πρόγραμμα κάθε λεπτομέρεια, για τη διάρκεια, τα όργανα, τα πάντα. Χρειαζόταν να το επαναφέρω όταν έπεφτε σε αντιφάσεις. Και να μεταφέρω λέξη προς λέξη τις αναλυτικές περιγραφές του στη συνθέτρια Μελίνα Παξινού, ώστε εκείνη να τις μετατρέψει σε νότες, διότι όταν εντόπισα ένα μοντέλο που μπορούσε να γράψει μουσική, έκανε λάθη», λέει στα «ΝΕΑ» ο Γιώργος Δρίβας, ενώ βρίσκεται στην τελευταία φάση της προετοιμασίας της παρουσίασης του έργου του.

Το αποτέλεσμα περιγράφεται σαν μια μάχη του κλασικού με το μοντέρνο, ως «μετακλασικό», καθώς για την εκτέλεσή του συμπράττουν ένα κουιντέτο εγχόρδων, ένα συνθεσάιζερ, ένα σαξόφωνο και μια ηλεκτρική κιθάρα. Τα τέσσερα μέρη της συμφωνίας – αποτέλεσμα της ΤΝ με ελάχιστη ανθρώπινη παρέμβαση – θα ερμηνεύονται ζωντανά σε ισάριθμους, απρόσιτους κατά κανόνα, χώρους του Μεγάρου στους οποίους θα κινείται το κοινό.

Η παρουσίαση

«Ακόμη και στον τρόπο παρουσίασης της δράσης δεν έμεινε αμέτοχη η ΤΝ. Της έδινα φωτογραφίες από σημεία του Μεγάρου και επέλεγε τα καταλληλότερα», εξηγεί ο καλλιτέχνης και αποκαλύπτει πως ο επισκέπτης θα ξεκινά από έναν σκοτεινό υπόγειο χώρο, που θυμίζει καταφύγιο, παρακολουθώντας τα πρώτα βήματα δημιουργίας της δράσης, για να ακολουθήσει τη μελωδία από το βάθος ενός μακριού διαδρόμου, να ακούσει μια πιο πολύπλοκη σύνθεση σε μια αποθήκη με στοιβαγμένα σκηνικά για να φτάσει στην αίθουσα των προβών μπαλέτου, να παρακολουθήσει το φινάλε και να προβληματιστεί γύρω από το ερώτημα «ποια είναι η νέα εκδοχή του ανθρώπου που θα προκύψει με τη χρήση της ΤΝ».

Γιατί όμως η συμφωνία έχει τον αριθμό 37; «O τίτλος προέρχεται από την Κίνηση 37 στο παιχνίδι στρατηγικής Go, μια θρυλική κίνηση του λογισμικού AlphaGo που αναμετρήθηκε με τον παγκόσμιο πρωταθλητή, όπως ο Κασπάροφ με το Deep Blue, την οποία οι περισσότεροι ειδικοί θεώρησαν ως σφάλμα ενώ αποδείχθηκε απολύτως σωστή», εξηγεί ο εικαστικός κινηματογραφιστής, ο οποίος εκπροσώπησε την Ελλάδα και στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2017.