Աշխատող մարդկանց 25 տոկոսն աղքատ է․ մարդկանց թողնել առանց կայուն եկամտի կամ հույսը դնել գործատուի վրա և քաշվել մի կողմ՝ անընդունելի է․ Թադևոս Ավետիսյան
Աշխատանքային օրենսգրքով հստակ սահմանված է, որ վարձատրությունը կարող է լինել ամսական, ժամային և օրական։ Կան բազմաթիվ պայմանագրեր և իրավաչափ է, որ մարդիկ աշխատեն օրավարձով։ Այս մասին Tert.am-ի հետ զրույցում ասաց Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախկին փոխնախարար, ՀՅԴ Բյուրոյի տնտեսական հետազոտությունների գրասենյակի ծրագրերի համակարգող Թադևոս Ավետիսյանը՝ անդրադառնալով վարչապետի այսօրվա այն ելույթին, որ ՀՀ-ում օրավարձով աշխատող մարդ հասկացություն գոյություն չունի, կառավարությունը պատրաստ է օգնել, սակայն նրանց գտնելու խնդիր ունեն։
Թադևոս Ավետիսյանի խոսքով, ամսական աշխատավարձը թույլատրելի ձևերից է և կան նաև մարդիկ, որոնք աշխատում են ժամավարձով և գործավարձով։
«Այս տեսակներից բոլորը մեր օրենսգրքով թույլատրելի, նաև միջազգային իրավունքի տեսանկյունից թույլատրելի վարձատրության ձևեր են։ Այստեղ իրավունքի խնդիրը հետևյալն է․ եթե կառավարությունն արգելել է տվյալ գործունեությունը, այդ պարագայում գործատուն իրավունք ունի աշխատավարձ չվճարել՝ աշխատանքային օրենսգրքի 186-րդ հոդվածի 6-րդ մասով, որովհետև դա անհաղթահարելի ուժ է, որով գործատուն, արտակարգ դրությամբ պայմանավորված, չի կարողանում վճարել աշխատավարձ»,- ասաց Ավետիսյանը։
Նրա խոսքով, այս պարագայում ակնհայտ է պետության դերակատարումը և պետությունն այստեղ իր լրացուցիչ կարգավորումները պետք է բերի, և փորձի իրապես աջակցել գործատուներին, որպեսզի այդ վճարումները կատարվեն, կամ էլ պետք է վերականգնի գործազրկության նպաստը։
«Գործատուների մի մասն իրենց աշխատողներին կկրճատեն, որը և անում են։ Առաջարկում եմ անհապաղ վերականգնել գործազրկության նպաստը, հատկապես այն մարդկանց համար, որոնք այս վիրուսով պայմանավորված՝ կորցրել են աշխատանքը, քանի որ իրենց գործատուները զանգվածային կրճատումների տարբերակով են գնացել։ Եվ երկրորդը․ այն անձինք, որոնք չեն վճարվում և գտնվում են հարկադիր պարապուրդի մեջ, պետությունը պետք է նրանց ընտանիքների համար ապահովի նվազագույն կենսապահովման զամբյուղին համարժեք եկամուտ, որպեսզի մարդիկ, մնալով հարկադիր պարապուրդի մեջ, կարողանան իրենց նվազագույն պահանջները բավարարեն»,- ասաց Ավետիսյանը
Նա նշեց, որ այս պարագայում մարդկանց 3 խումբ է առաջանում․ մի խումբը, որ գործատուներն իրենց հարկադիր պարապուրդի համար վճարում են աշխատավարձի 2/3-ը, երկրորդ խումբը, որ գտնվում է հարկադիր պարապուրդում ու չի վճարվում այսօրվա կարգավորումներով։ Ավետիսյանի խոսքով, պետությունն այստեղ պետք է լուծի խնդիրը՝ գործակցելով նաև գործատուի հետ՝ փոխհամաձայնեցված լուծումներ գտնելով, որովհետև ամբողջ բեռը թողնել գործատուի վրա՝ ճիշտ չէ և հակասում է միջազգային իրավունքի սկզբունքին։
«Ֆորսմաժորի պարագայում պետությունը ձեռքերը լվանա մի կողմ կանգնի և պարտավորեցնի գործատուին վճարել աշխատավարձ, դա ոչ միայն է հակասում է մեր օրենսգրքին միջազգային իրավունքի տեսանկյունից, այլև սա կվանի ապագա ներդրողներին ու ընդհանրապես կհարվածի մեր ներդրումային իմիջին, որովհետև դա ընկալելի և հասկանալի չի լինի»,- ասաց նախկին փոխնախարարը։
Երրորդ խումբն ըստ նրա այն մարդիկ են, որոնք արդեն կորցրել են աշխատանքը և այդ խմբի համար միանշանակ պետք է վճարվի գործազրկության նպաստ» Ավետիսյանն ընդգծեց, որ այդ նպաստը չպետք է լինի սիմվոլիկ գումար, այլ պիտի համարժեք լինի նվազագույն կենսապահովման զամբյուղին։
«Հենց այստեղ է երևում սոցիալական պետության սահմանադրական պահանջը։ Պետությունը միայն նրա համար չէ, որ որոշի բեռը ում վրա դնի, ինքն էլ ձեռքերը լվանա, քաշվի մի կողմ կամ որոշի՝ ով, որ պարտավորությունը պետք է կատարի։ Այսինքն՝ գործատո՞ւն պիտի կատարի սոցիալական ֆունկցիա, դե եթե այդպես է, գործատուներին բերենք, պարտադրենք՝ թող վճարեն աղքատության նպաստ»,- ասաց Թադևոս Ավետիսյանը։
Դիտարկմանը, որ եթե պետությունը որոշի գործազրկության նպաստ վճարել, արդյո՞ք արդյո՞ք ՀՀ պահուստային ֆոնդերը կբավականացնեն, քանի որ Հայաստանում մենք ունենք 626,000 վարձու աշխատող, որից 203,000-ը պետական համակարգում, են, Ավետիսյանն ասաց, որ այդ հարցին հնարավոր կլինի պատասխանել, թե ինչքան ժամանակ կշարունակվի այս վիճակը։
«Ժամանակից է կախված։ Եթե մենք խոսում ենք մի շաբաթվա կամ 10 օրվա մասին, դա մի բան է, եթե խոսում ենք երկարաժամկետ, սա՝ այլ։ Եթե հիմա գնում ենք այն սցենարով, որ սա կարճաժամկետ է, և դրանից հետո պիտի վերականգնվի իրավիճակը, այո, եղած միջոցները բավարար կլինեն, իսկ եթե երկարաժամկետ է լինելու, ապա այդ սցենարին էլ պետք է լիարժեք պատրաստվենք։ Այսինքն` պետք է անցնենք խնայողության ռեժիմի և այս պարագայում բոլորովին նոր մոտեցում ու ռազմավարություն է անհրաժեշտ, այսինքն՝ գոյատևման ռազմավարություն։ Եթե մենք չենք անցել գոյատևման ռազմավարության ու հույս ունենք, որ մաքսիմում կարճ ժամկետում կհաղթահարենք իրավիճակը և կանցնենք բնականոն տնտեսական ու սոցիալական կյանքին, ապա այո՛, պետությունն այստեղ չպետք է խնդիր դնի, արդյո՞ք կհերիքի ռեսուրսները»,- ասաց Ավետիսյանը։
Նրա խոսքով, պետական միջոցները հարաբերական են, պետական բյուջեում կան բազմաթիվ ծրագրեր, որոնք այս պարագայում չեն կարող առաջնահերթ լինել և դրանք կարող են ենթարկվել վերաբաշխման։ Նա նաև ասաց, որ կա պահուստային ֆոնդ և, վերջապես, կան միջազգային ֆինանսատնտեսական կազմակերպություններ, որոնցից կարելի է աջակցություն ստանալ ու խնդիրները լուծել։ Դիտարկմանը, թե ինչու պիտի միջազգային կազմակերպությունն օժանդակի ՀՀ-ին, քանի որ ամբողջ աշխարհում այս պահին վատ ֆինանսատնտեսական վիճակ է, Ավետիսյանը պատասխանեց․
«Իմ խորին համոզմամբ առաջնայինը և լուծման ենթակա խնդիրն առնվազն կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված մարդկանց մինիմալ սոցիալական խնդիրների լուծումն է։ Սա պետության համար պիտի լինի գերնպատակ, և պետք է գտնել ռեսուրսներ, այլ ոչ թե բացատրություններ, թե ինչպես կարեի է այդ խնդիրը չլուծել կամ չլուծելու պարագայում ինչպես արդարանալ։ Սա անընդունելի է որովհետև մենք կվերադառնանք 1992թ․»։
Թադևոս Ավետիսյանն ասաց նաև, որ չի կարող արդարացվել այն պնդումը կամ մոտեցումը, որ ռեսուրս չկա կամ ֆինանսական խնդիրներ կառաջանան հետագայում և դրա հենքի վրա մի քանի հարյուր հազար ընտանիքի մատնենք սովի։
Նա նկատեց նաև, որ 600 հազար աշխատողների հիմնական մասը աշխատավարձը ստանում է և իր խոսքով հազիվ ծայրը ծայրին է հասցնում։
«Այսօրվա աշխատող մարդկանց 25 տոկոսը աղքատ է։ Այսինքն` աշխատողների քառորդ մասը ամբողջ օրը աշխատելով աշխատավարձ ստանալով հանդերձ չի կարողանում ապահովել կենսապահովման նվազագույն իր ծախսերը։ Այսպիսի իրավիճակում մարդկանց թողնել առանց կայուն եկամտի կամ հույսը դնել միայն գործատուների վրա և քաշվել մի կողմ, պարզապես անընդունելի է։ Դա կբերի անհաղթահարելի սոցիալական ճգնաժամի և լարվածության»,-ընդգծեց Թադևոսյանը։