Што се знае за оружјето, чиј извоз во Израел, Србија го запре?

Извозот е запрен, но не е познато колку и што е извезено.

Овој заклучок се однесува на одлуката што пред два дена ја објави претседателот на Србија, Александар Вучиќ, а ја потврди Министерството за одбрана во соопштение кратко по неговото обраќање.

Србија го запира извозот на муниција, рече Вучиќ, нагласувајќи го пред сè извозот насочен кон Израел, земјата што е во центарот на конфликтот на Блискиот Исток, што се заканува со поширока дестабилизација.

Ниту Вучиќ, ниту Министерството не дадоа детали за тоа какво оружје и воена опрема Србија извезла во Израел во последните години.

Официјалните извештаи на надлежното Министерство за трговија за извозот на оружје и воена опрема од Србија не се објавуваат веќе неколку години, а според Законот за извоз и увоз на оружје и воена опрема тие се должни да ги подготват.

Министерството за внатрешна и надворешна трговија издава лиценци за увоз и извоз на оружје и воена опрема.

Радио Слободна Европа побара информации за дозволи поврзани со Израел во рамките на барање за бесплатен пристап до информации во неколку наврати во текот на изминатата година.

Податоците не се доставени.

Што е познато за извозот на оружје?

Сепак, некои информации за извозот на оружје во Израел станаа достапни за време на истрагата на компанијата „Ромакс-трејд“, која е поврзана со набавката на таканаречениот звучен топ, уред LRAD за кој им сомневање дека е користен во Белград за време на протестот на 15 март 2025 година.

Министерството за внатрешна и надворешна трговија ѝ издаде на „Ромакс-трејд“ две лиценци за извоз во Израел во 2021 и 2022 година.

Се работи за вооружување вредно седум милиони евра.

Класифицирано е како „четврта категорија од Националниот список за контрола“, кој вклучува бомби, торпеда, ракети, проектили или експлозивни направи.

Вооружувањето за кое „Ромакс“ доби дозволи за извоз е произведено од државната фабрика за специјална индустрија „Крушик“ од Ваљево, а дел од таа работа во вредност од 2,2 милиони е реализирана во текот на 2021 година, покажуваат податоците од Министерството за надворешна и внатрешна трговија доставени до новинарите на РСЕ во април 2025 година.

Увозник на стоката на Крушик е израелската компанија Испра, која на својата веб-страница наведува дека е специјализирана за производство на уреди наменети за „масовно управување“.

Новинарите на РСЕ ја прашаа компанијата „Испра“ за какви цели е купено оружјето од Крушик, како и дали е купено за потребите на израелската армија или некоја друга институција.

До објавувањето на овој текст, одговори не добивме.

Каква е улогата на Испра од Израел?

Како што претходно пишуваше РСЕ, во текот на 2021 и 2022 година, компанијата „Ромакс-трејд“ добила дозволи за увоз на производи класифицирани како авионски, хемиски и биолошки токсични агенси, од споменатиот израелски производител Испра.

Во три набавки, српската полиција е наведена како краен корисник. Министер за полиција во тоа време беше Александар Вулин.

Израелската компанија Испра е позната по системот „Циклон“, односно дронови што испуштаат солзавец од воздух. Овој систем беше користен против демонстрантите во Газа, како и за време на протестите против корупцијата во Кенија, како што објавија медиумите.

Една година без одговор од Министерството за трговија

Експлозивните направи од Крушик, вредни седум милиони евра, се само мал дел од извозот на српската специјална индустрија во Израел.

Според истражувањето на БИРН и израелскиот весник „Хаарец“, идентификувани се седум израелски воени авиони што ја посетиле Србија од октомври 2023 до јуни 2024 година, а кои се поврзани со извоз на српско оружје во вредност од 15,7 милиони евра.

Новинарите на РСЕ во последната година се обидуваат да добијат прецизни податоци за извозот на оружје и воена опрема на српската индустрија за специјална намена во Израел од надлежното Министерство за трговија.

Министерството за внатрешна и надворешна трговија го отфрли првичното барање кон средината на октомври 2024 година со образложение дека „документите, податоците и информациите поврзани со увозот и извозот на оружје и воена опрема се означени како „доверливо“.

Со одлука на Комесарот за информации од јавно значење, на Министерството за внатрешна и надворешна трговија му беше наложено повторно да постапи по барањето, што Министерството не го стори до денес.

Во меѓувреме, од Министерството за внатрешна и надворешна трговија беше побарано и одлука за утврдување на доверливоста на податоците, поточно документите што покажуваат зошто дозволите за увоз и извоз ја носат ознаката „доверливо“.

Министерството не одговори и на ова барање, кое беше испратено кон крајот на ноември 2024 година.

Кои други прашања чекаат одговори?

Дури и откако Вучиќ ја објави неочекуваната одлука, Министерството за внатрешна и надворешна трговија, надлежно за постапката за добивање дозвола за извоз на оружје и воена опрема, не се огласи.

Министерството не одговори на прашањата на Радио Слободна Европа за тоа кога е спроведена оваа одлука, како и што се случува со испораките од претходно потпишани договори.

Прашањата во врска со стоката во товарниот авион што полета од Белград за Израел во вторник, денот по објавувањето на суспензијата на извозот, исто така останаа неодговорени.

Иако „сè сега е запрено“, како што изјави Вучиќ, речиси и да немаше прецизни информации за извозот на српско оружје и воена опрема во Израел во последните години.