Pritje (jo)reale për zgjidhjen e kontestit me Sofjen
Maqedonia e Veriut shpreson në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve me Bullgarinë në kuadër të grupeve të punës që u zyrtarizuan më 25 janar, në mbledhjen e dy qeverive në Sofje.
Edhe kryeministri bullgar, Kiril Petkov, gjatë raportimit të tij para deputetëve të Kuvendit Popullor në Sofje, më 27 janar, tha se dy vendet janë në rrugë të mbarë për një fillim të mbarë, por për dallim nga më parë kur tha se pret rezultate në gjashtë muajt e parë të vitit, kësaj radhe nuk dha afate nëse brenda kësaj periudhe mund të pritet një marrëveshje finale.
Zëvendëskryeministri maqedonas për çështje evropiane, Bojan Mariçiq, beson se dy vendet janë në rrugë të mirë për të arritur rezultate konkrete, që do të ishin në interes jo vetëm të të dyja palëve, por edhe të BE-së, për të ruajtur kredibilitetin, sipas tij.
“Ne nuk guxojmë që çështjet e hapura të mos i zgjidhim pasi do t’i rëndojnë edhe më tej raportet tona dypalëshe dhe me këtë do të pengojmë rrugën tonë të integrimit evropian. Besojmë se jemi në rrugë të mbarë të zgjidhim kontestin, të heqim veton bullgare dhe në të njëjtën kohë t’i ruajmë interesat tona, çështjet që kanë të bëjnë me identitetin. Mendojmë se është momenti që BE-ja të mundësojë nisjen e bisedimeve, pasi kjo nuk është vetëm në interesin tonë, por edhe të Bashkimit Evropian, pasi çdo shtyrje mund të rrënojë kredibilitetin e unionit”, ka deklaruar Mariçiq.
Por, njohësit e çështjeve ndërkombëtare, Muhamed Halili dhe Risto Nikoski, kanë mendime të ndryshme nëse formimi i grupeve të punës, apo entuziazmi i ri ndërmjet dy vendeve do të prodhojë rezultate për kapërcimin e dallimeve dhe heqjen e vetos bullgare.
Grupet e punës fillimisht synojnë thellimin e bashkëpunimit ekonomik në të gjitha fushat e interesit të përbashkët e pastaj do t’u qasen edhe çështjeve historike dhe të identitetit që po e mbajnë bllokuar procesin e integrimit evropian.
Risto Nikovski, ish-diplomat, thotë për Radion Evropa Lirë, se është mirë të bisedohet për çështjet ekonomike dhe kështu të thellohet bashkëpunimi, por temat për të cilat po bisedojnë dy palët nuk do të çojnë aspak në forcimin e raporteve, thotë Nikovski.
“Është e qartë se Bullgaria saktë e di se çfarë po bën dhe si do t’i arrijë qëllimet e saj. Gjasat janë reale që e gjithë kjo të dështojë apo të hyjmë në një fazë të re të bllokimit nga Sofja. Nëse hapet linja ajrore Shkup-Sofje, ajo mund të funksionojë disa muaj dhe të mbyllet, pasi do të jetë joefikase për shkak të mungesës së interesimit..."
"Flitet edhe për linjën hekurudhore. Edhe kjo duket të jetë jofitimprurëse dhe në një situatë të tillë vendi ynë mund të shpenzojë rreth 600 milionë euro dhe të mos ketë asnjë fryt nga një investim i tillë. Pra, duhet të duhet të jemi të kujdesshëm. Është mirë të vendoset bashkëpunimi, por duhet vëmendje e madhe që të mos pësojmë edhe më shumë”, thotë Nikovski, ish-ambasador në Moskë, Tiranë dhe vende tjera.
Muhamed Haliti, kryetar i Këshillit të Ambasadorëve, në një prononcim për Radion Evropa e Lirë thotë se shpreson që dialogu ndërmjet dy vendeve do të japë rezultate, ndoshta jo të shpejta, porse pret që të ketë lëvizje nga pozicionet e tanishme.
“Unë konsideroj se kjo do të japë rezultate pasi asnjë nismë nuk jep rezultate të përnjëhershme. Kështu ka qenë edhe në të kaluarën dhe fakti që dy kryeministrat kanë nisur të dialogojnë për çështjet e bashkëpunimit, flet që në një të ardhme jo shumë të shpejt, do të duken rezultatet e zbutjes së tensioneve mes dy vendeve. Kjo do të rezultojë fillimisht me një bashkëpunim bilateral dhe nisje të bisedime mes Maqedonisë së Veriut dhe BE-së”, thotë Halili.
Por, ish-diplomati Risto Nikovski thotë se kjo vështirë të ndodhë, pasi siç thotë, po të donte Sofja këtë do ta bënte në kuadër të Marrëveshjes për fqinjësi të mirë.
“Situata është absurde. Si mund të Bullgaria të mbajë veton kur dy vendet kanë një marrëveshje për fqinjësi të mirë, në kuadër të së cilës Sofja zotohet se do të mbështesë integrimin evropian të vendit tonë, kurse nga ana tjetër ajo bllokon procesin e integrimit evropian?! Bashkëpunimi dhe bllokimi nuk shkojnë njëra me tjetrën. Dy palët e kanë lënë për në fund thelbin e kontestit, që në rast se nuk arrihet marrëveshje, rrënon gjithë punën e bërë. Duke marrë parasysh qëndrimet e palës bullgare, të institucioneve të atjeshme, rezolutën e miratuar, qëndrimin e presidentit bullgar, të partive politike, nuk jam optimist se mund të ketë epilog pozitiv”, thotë Nikovski.
Ndërkohë, Muhamet Halili, njohës i çështjeve ndërkombëtare thotë se do të ishte mirë që fillimisht të hiqet vetoja bullgare.
“Çështja kryesore është që të hiqet vetoja bullgare për Maqedoninë e Veriut dhe pikërisht për këtë duhet gjetur modalitetet. Natyrisht se heqja e kësaj pengese nuk do të thotë se të gjitha çështjet kanë përfunduar. Pas kësaj do të hyjmë në një proces tjetër, atë meritave vetanake të çdo shteti dhe nuk do të ketë varësi në procesin e aderimit mes Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë, kështu që çdonjëri vend në bazë të meritave të tij dhe realizimit të programeve të caktuara do të mund të ecë parapara, por për të ardhur në këtë fazë duhet së pari të hiqet vetoja bullgare”, thotë Muhamed Halili.
Maqedonia e Veriut, në samitin e Bashkimit Evropian në nëntor të vitit 2020, nuk e mori datën për nisjen e bisedimeve me bllokun evropian, për shkak të vetos bullgare. Sofja kërkon nga Shkupi që t’i njohë rrënjët bullgare në gjuhën dhe historinë maqedonase.