Türkiye’de ilk kurulan Türk futbol takımı

İbrahim Güray AYTEKİN / Özel Haber – ARAŞTIRMA

Osmanlıda sportif faliyetlerin bilinen tarihine göz attığımızda 1895’te “Costantinapole Golf Club” adı altında Okmeydanı’nda kurulan spor kulübü, Avrupa’nın en eski dördüncü golf kulübü olarak gözlerimizin önüne gelmektedir.

Askerlerin savaşta daha fazla yararlılık göstermesi ve dönemin padişahları tarafından özel olarak desteklenen okçuluğun gelişimi amacıyla İstanbul’un 1453’te Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilmesinin ardından, bugünkü “Okmeydanı” semti bir fermanla resmen okçuluk için ayrıldı ve bölgelerdeki okçuluk çalışmasının nasıl yapılacağına dair bir nizamname dahi yayınlandı. O dönem kurulan “Okçuluk Tekkesi” ismi verilen kuruluşların, bugünkü spor kulüplerinden pek bir farkı bulunmuyordu. 

Futbol, 1800’lü yılların son dönemlerinde Anadolu’ya, İstanbul ve İzmir gibi deniz ticaretinin yoğun olduğu kentlerde ticaret yapan İngilizler tarafından getirilmiştir. İngilizlerin başta kendi aralarında oynadığı bu oyunla daha sonra Rum ve Ermeniler ilgilenmiş, kısa süre sonra Türkler de oyuna dahil olmaya başlamışlardır. Osmanlı İmparatorluğu topraklarında oynanan ilk futbol maçı, 1875’de Selanik’te oynanmıştır.

Türkiye’de ilk futbol takımı, 1895’te İstanbul’da İngilizler tarafından FOOTBALL CLUB Wien adı altında kuruldu. İlk Türk futbol takımı ise Fuat Hüsnü Kayacan, Reşat Danyal Bey ve birkaç arkadaşı tarafından 1896’da Kadıköy’de Black Stocking Football Club (Siyah Çoraplılar) adı altında kuruldu. 

Takım, Rum takımı karşısında çıktığı ilk müsabaksını 5-1 gibi bir skorla kaybetmişler ve maç sonrasında oyuncuların bir kısmı padişaha karşı darbe örgütleme suçundan tutuklanmış ve kulüp feshedilmiştir.

Şimdiki Fenerbahçenin temelleride ozaman atılmıştır. 1901’de ise tamamıyla Türklerin oluşturduğu Kadıköy Kulübü, Fuat Hüsnü Kayacan tarafından kuruldu. Fakat o zamandaki siyasî ortam dolayısıyla her iki kulüp de dağıtıldı. Ayna zamanda Amiral Hüseyin Hüsnü Paşanın Deniz Harp Okulu öğrencisi olan oğlu Hüsnü Kayacan ilk Türk futbolcusudur. 

Fuat Hüsnü ilk maçını 1900 yılında Moda Kulübü’nde Boby takma adı ile oynadı. Türkiye’de ilk maç İzmir’de yaşayan İngiliz ve Rumların katılımlarıyla oluşan karma takım ile İstanbullu İngiliz ve Rumların kurdukları karma arasında İstanbul’da 1897’de yapıldı. Türkiye’de ilk lig James Lafontaine’in başkanlığında, Cadikeuy Football Club, Moda Football Club, Elpis ile İngiliz gemisi futbol takımı Imogen’in katılımıyla 1903’te (Constantinople Football League) İstanbul Futbol Ligi olarak kuruldu.

Ligin kurucularından olan Henry Pears tarafından İngiltere’den değerli bir gümüş kupa, 10 sene devam edecek lig sonunda en fazla şampiyonluk alacak takıma verilmek üzere getirildi ve ilk ligi Imogen şampiyon olarak bitirdi. İlk Türk spor kulübü 1903 yılında Saray Nazırı Osman Paşanın oğulları Hüseyin Bereket, Mehmet Şamil, Ahmet ve Mehmet Ali Fetgeri, Nazım Nazif Ander, Fethi Bey, Behçet Bey, Şevket Cenanî Bey, Mahmut Naci Bey, Cami Baykurt ve Şerafettin Bey tarafından "Beşiktaş Bereket Jimnastik Kulübü" adı altında kurulan kulüptür. 

Kulüp önce kırmızı beyaz renklerle kurulmuş, daha sonra memleketin o zamanki durumundan dolayı forma renkleri siyah beyaz olarak değiştirilmiştir.
İlk Türk futbol kulübü Papazın Çayırı’nda İngilizlerin oynadığı futbolu gören Galatasaray Sultanîsi öğrencilerinden Ali Sami Yen, Asım Tevfik (Sonumut), Emin Bülent (Serdaroğlu), Celâl (Şehit), Bekir (Sıtkı), Tahsin Nahit, Nikolof (Kaptan), Abidin Daver tarafından kırmızı beyaz forma renkleriyle 1905 Ekiminde kuruldu. Galatasaray aynı zamanda 1908-1909 İstanbul Ligi’ni şampiyon olarak tamamladı ve ilk şampiyon Türk takımı unvanını da elde etti. 

Türkiye’de yabancı takımlarla oynanan ilk maç, 1 Nisan 1911’de dönemin İstanbul şampiyonu "Galatasaray" ile Galatasaray’ın davetlisi olarak İstanbul’a gelen "Kloszvar" arasında Kadıköy’de Union Club Stadı’nda yapıldı. Bu maçta Galatasaray, Macaristan ikincisi Kloszvar’ı 4-2 yenmeyi başardı.

Yurt dışında maç yapan ilk Türk takımı da Galatasaray’dır. Macar takımı Kloszvar’ı Türkiye’de yenen Galatasaray Futbol Takımı, Ali Sami Yen başkanlığında rövanş maçı için Macaristan’a gitti. Macaristan’ın Kloszvar şehrinde, bu şehrin adını taşıyan takımla, 11 Eylül 1911’de yaptığı maçta Galatasaray 5-1 mağlûp oldu.

FIFA’ya başvurduktan hemen sonra, millî takım konusunda ilk girişimler 18 Ocak 1923’te başladı ve 17 futbolcunun (Altınordu’dan: Nedim, Refik, Osman Top, Badi Şükrü, Fenerbahçe’den; Hasan Kamil Sporel, Cafer Çağatay, Dr. İsmet Uluğ, Kadri Göktulga, Bedri Gürsoy, Sabih Arca, Galatasaray’dan; Nihat Bekdik, Edip Ossa, Rüştü Erkuş, Hilâl’den; Sadi Çoban, Süleymaniye’den Hüsnü Erciyas) katılımlarıyla ilk millî takım oluşturuldu.

İlk millî maç 26 Ekim 1923 (FIFA’ya kabulden hemen sonra) Taksim Stadı’nda Romanya’ya karşı yapıldı ve 2-2’lik beraberlikle sonuçlandı. Bu maçta ilk millî golümüzü Zeki Rıza Sporel attı. Sahaya kaptan olarak Hasan Kamil Sporel çıktı.

Türk millî futbol takımı yurt dışındaki ilk maçını 1924’te Paris Olimpiyatları sırasında, Çekoslovakya millî takımı ile oynadı ve 5-2 yenildi. Millî takımımıza gelen ilk yabancı hoca 1924 yılında göreve getirilen İskoç Billy Hunter oldu. Yurt dışında ilk kez millî maç yöneten Türk hakemi Hamdi Emin Çap oldu. Emin Hamdi Bey, 16 Kasım 1924’te oynanan, Sovyetler BirliğiTürkiye maçını idare etti. Bu maçta Sovyetler Birliği Türkiye’yi 3-0 mağlûp etti.

Türk spor tarihine altın harflerle geçen ve ilkleri yaşayıp millete yaşatan futbolcularımız: Top koşturduğu bilinen ilk Türk, 1898 yılında İngilizlerle beraber futbol oynayan Selim Sırrı Tarcan’dır. Profesyonel manada ilk Türk futbolcusu ise, Fuad Hüsnü Kayacan’dır.Ülke Liginin ilk golünü Özcan Altuğ, ilk milli golümüzü ise Zeki Rıza Sporel atmıştır.