Türkiye'de alfabe değişiyor mu? TDK Başkanı Prof. Dr. Mert konuya açıklık getirdi
Türk Devletleri Teşkilatı tarafından kurulan Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu, 9-11 Eylül tarihlerinde Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de üçüncü toplantısını gerçekleştirdi. Toplantıda, Türk dilleri için ortak bir alfabe oluşturma çalışmaları nihayete erdi. Türkiye’yi Türk Dil Kurumu'nun temsil ettiği bu önemli buluşmada, 1991 yılında bilim insanları tarafından önerilen Latin tabanlı Ortak Türk Alfabesi projesi kapsamlı bir şekilde ele alındı.
Yapılan detaylı incelemelerle projenin geliştirilmesi gereken yönleri belirlendi ve Bu yeni alfabenin, Türk dillerindeki farklı fonemleri karşılayacak şekilde tasarlandığı vurgulandı. Toplantıda ayrıca, bu tarihi niteliğe sahip alfabenin Türk halkları arasındaki iletişimi güçlendirmek ve dil mirasını korumak amacıyla uygulanması ve desteklenmesi için ilgili kurumlara çağrıda bulunuldu.
Çalışmalar 1926'da başladı
Ortak alfabe çalışmalarının ilk olarak 1926'da Bakü'de başladığını anlatan çalışmaların Sovyetler Birliği döneminde sonlandırıldığını söyledi.
Sovyetler dağıldıktan sonra...
Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla 1991 yılında İstanbul'da yeniden çalışmalara başlandığını ve 34 harf üzerinde uzlaşıldığını dile getiren Mert, bu sürecin ardından,
- Mert, komisyonun ilk toplantısında genel ilkelerin ve çerçevesinin belirlendiğini, ikinci toplantıda da benzer konuların işlendiğini ve detayların ele alınmadığını kaydetti.
Son toplantının 9 Eylül'de Bakü'de yapıldığını ifade eden Mert, toplantının temsilcilerinin katılımıyla gerçekleştiğine değindi.
Zor ve sancılı bir süreçti, başardık
Mert, "Alfabe değiştirmek kolay bir süreç değildir. Zor ve sancılı bir süreçtir. Bundan dolayı tabii ki toplantı planladığımız gibi geçse de toplantı esnasında pek çok kez tartışmalar, ara vermeler gerçekleşti ama sonuç itibarıyla bunu başardık" değerlendirmesinde bulundu.
Devlet başkanlarının onayı bekleniyor
TDK Başkanı Mert, belirlenen harflerin uluslararası alfabedeki karşılıklarının yer aldığı listenin dışişleri bakanlıkları ve cumhurbaşkanlıklarına gönderildiğini, bundan sonraki sürecin parlamentoların onayıyla devam edeceğini ifade etti. Mert, dedi.
- Prof. Dr. Osman Mert, komisyon tarafından bütün lehçelerin ihtiyacı olan harflerin teker teker belirlendiğini ve belirlenen tüm harflerin oy birliğiyle kabul edildiğini dile getirdi.
Türkiye ve Azerbaycan'ın alfabelerinde değişiklik olmayacak
Türkiye ve Azerbaycan'ın alfabelerinde bir değişiklik olmayacağını vurgulayan Mert, "Bizim alfabemizde ve Azerbaycan'ın alfabesinde herhangi değişiklik söz konusu olmayacak. Bizim herhangi bir vatandaşımız Türk cumhuriyetlerine gittiğinde tabelaları okuyabilecek, yazıları okuyabilecek" dedi.
Alfabe onaylanırsa...
Alfabenin onaylanması durumunda yazının etkilediği bütün alanlarda yeni gelişmeler meydana geleceğini ifade eden Mert, şunları kaydetti:
"Burada bizim yaptığımız 34 harf üzerinde uzlaşmak değil. Her lehçenin ihtiyacı olan harfleri belirlemek, her lehçe için en uygun alfabeyi oluşturmak. Yani şu an Azerbaycan ve Türkiye dışında Aslında şu an size gösterecek olsak üç ayrı alfabe göstermemiz gerekir. Ama bu üç ayrı alfabenin de en az yüzde 95'i harf olarak ortak."
34 harf alfabe değil liste
TDK Başkanı Prof. Dr. Osman Mert, ortaya çıkan bazı spekülasyonlar sonrası TRT'den Ayşe Şimşek'e verdiği röportajda konuya açıklık getirdi. Türkiye ve Azerbaycan’da mevcut alfabede bir değişiklik olmayacağını, diğer lehçelerle ortak olan 29 harfin kullanılmaya devam edeceğinin bir kez daha altını çizen Mert, "Bu konuda bazı spekülasyonlar oldu. , Her lehçe sadece ihtiyacı olan harfleri kullanacak, ortak olan 29 harf aynı kalacak.
- Örneğin, Türkiye Türkçesinde olmayan bazı fonem değeri taşıyan sesler Kazak, Kırgız, Özbek Türkçelerinde var. Dolayısıyla bu sesleri ayrıca işaretlemek gerekiyordu. Kapalı 'e' gibi sesler Türkiye'de ağızlarda var ama yazı dilinde işaretlenmiyor. Ancak bu bir anlaşılabilirlik sorunu yaratmıyor çünkü kelimeler cümle içinde anlam kazanıyor.
Ekonomik olmak zorunda
Prof. Dr. Mert, alfabenin ekonomik olması gerektiğini, yani fazla harf eklenmesinin alfabenin karmaşıklığını artırabileceğini vurgulayarak, çerçeve alfabeye eklenen harflere ilişkin şunları ifade etti:
- "Türkiye Türkçesinde olmayan, ama diğer lehçelerde var olan sesler için harfler listeye alınmak zorundaydı ve alındı, dolayısıyla bu herhangi bir lehçenin alfabesi değil, bütün lehçelerde kullanılan ve üzerinde uzlaşılan bir çerçeve alfabedir."
Balkanlardan Çin'e Türkçe
TDK Başkanı Prof. Dr. Osman Mert TRT'den Ayşe Şimşek'e verdiği röportajda ise Balkanlardan yola çıkan bir Türk'ün Çin'e kadar Türkçe konuşabildiği gibi artık ifade etti. Mert, "Türk Dünyası Ortak Alfabesi eğitimden ekonomiye, teknolojiden diplomasiye kadar pek çok alanda Türk Cumhuriyetleri arasındaki bağları kuvvetlendirecek ve ortak bir gelecek inşasına katkı sunacak" dedi.
Ortak Türk Alfabesi nedir? Türk Devletleri Teşkilatı yeni alfabede uzlaştı
Türk devletlerinden tarihi adım: Ortak Alfabe Komisyonu kuruldu
Edirne’den Altay Dağları’na Ortak Türk Alfabesi
Türk devletleri ortak alfabeye geçiyor: Adım adım Türk birliğine