Studenti bez pomoći radi paralelizma na Kosovu

Student Marko sa teritorije opštine Gračanica kod Prištine, u kojoj živi većinski srpsko stanovništvo, nema prava da aplicira za finansijsku pomoć Vlade Kosova.

On je apsolvent na Pravnom fakultetu pri Univerzitetu u Severnoj Mitrovici a u izjavi za RSE navodi da bi i srpski studenti trebali da imaju pravo na pomoć jer su građani Kosova.

Prema njegovoj oceni, odluka Vlade da na ovu pomoć imaju pravo samo studenti fakulteta akreditovanih na Kosovu, je "diskriminatorna".

"Prosto mislim da zaslužuju to (pomoć), oni su ovde na Kosovu, na Kosovu studiraju i onda dati studentima iz jedne zajednice 100 eura a druge potpuno zaboraviti je očigledan vid diskriminacije. Još ako pričamo o nekoj inkluziji srpske zajednice u kosovsko društvo, ovo će samo udaljiti sve. Mi smo te mlade snage i pokretačke sile koje treba da pokrenu proces pomirenja a ovakvi postupci kosovske Vlade nas vraćaju unazad", kaže Marko.

Sa Markom se slaže i Irena, studentkinja Fakulteta za Biologiju u Severnoj Mitrovici. Napominje da bi studentima u ovom trenutku finansijska pomoć dobro došla ali nije iznenađena što Vlada Kosova to nije omogućila i studentima iz srpske zajednice.

"Moram priznati da se takav njihov potez i očekivao i da se na to nismo oslanjali, što je dobro", smatra Irena.

Zašto nemaju svi prava na pomoć Vlade Kosova?

Studenti iz srpske zajednice na Kosovu nemaju prava da apliciraju za finansijsku pomoć Vlade Kosova jer uglavnom studiraju na fakultetima Univerziteta u Severnoj Mitrovici, koji funkcioniše u sistemu Srbije.

Ministarstvo finansija, rada i transfera Kosova je 7. maja saopštilo da svi aktivni i redovni studenti, koji se obrazuju na nekom od javnih ili privatnih fakulteta akreditovanih na Kosovu, imaju pravo da se putem posebne aplikacije prijave za pomoć u iznosu od 100 eura.

Međutim, Univerzitet u Severnoj Mitrovici nije akreditovan na Kosovu i za kosovske vlasti je to nelegalna, odnosno paralelna institucija.

Sa druge strane, kosovsko Ministarstvo finansija je omogućilo da za pomoć Vlade Kosova apliciraju strani studenti, odnosno svi oni koji studiraju na nekom od kosovskih fakulteta ali nisu državljani Kosova.

"Imajući u vidu da Univerzitet u Severnoj Mitrovici nije akreditovan od strane kosovskih institucija, upisani studenti (na tom Univerzitetu) ne ispunjavaju uslove za ovaj vid pomoći", navode u pisanom odgovoru za RSE iz Vlade Kosova.

Ovaj Univerzitet je u Severnu Mitrovicu iz Prištine izmešten nakon sukoba na Kosovu 1999. godine.

Inače u srpskim sredinama na Kosovu sve obrazovne institucije, uključujući predškolske ustanove, funkcionišu u sistemu Srbije i nemaju nikakvih dodirnih tačaka sa kosovskim sistemom.

Bez podrške jedino studenti

Osim za studente, po 100 eura Vlada Kosova je izdvojila i za radnike u privatnom i javnom sektoru, te za penzionere, dok su korisnici socijalne pomoći dobijali duplu novčanu nadoknadu za april.

Premijer Kosova Aljbin (Albin) Kurti je, predstavljajući mere pomoći njegove Vlade krajem aprila, rekao kako će "koristi imati svi građani".

Gotovo svi pripadnici srpske zajednice na Kosovu koji ispunjavaju uslove, primaju srpsku i kosovsku penziju. Takođe, ima onih koji koriste socijalnu pomoć koju isplaćuje Kosovo ali i pomoć za koju novac izdvaja Srbija.

Ipak, za ove kategorije nije bilo prepreka da dobiju pomoć Vlade Kosova od 100 eura jer se kosovski i srpski sistemi "ne prepoznaju", odnosno ni jedna strana nema uvid da li neko već ostvaruje penziju ili socijalnu pomoć u drugom sistemu.

Takođe većina funkcionera Srpske liste, vodeće partije kosovskih Srba, ima duple funkcije u kosovskom i srpskom sistemu.

Sa druge strane, studenti Marko i Irena tvrde da njihovi sunarodnici nemaju mogućnost da studiraju po kosovskom sistemu i ne vidi ništa sporno u tome što svi fakultete upisuju u Severnoj Mitrovici.

Da li Srbi mogu da studiraju po kosovskom sistemu?

Prema Ustavu Kosova, manjinske zajednice imaju pravo na obrazovanje na jednom od zvaničnih jezika na svim nivoima.

Na Kosovu su zvanični jezici albanski i srpski, ali prema Zakonu o upotrebi jezika, turski, bosanski i romski imaju status službenih jezika u opštinama gde živi najmanje pet odsto pripadnika tih zajednica od ukupne populacije.

Zamenik ministra za obrazovanje u Vladi Kosova, Dugađin Pupovci, u izjavi za RSE nije precizno odgovorio da li kosovski sistem pripadnicima srpske zajednice omogućava da predavanja prate na svom maternjem jeziku, već je naveo da postoji nekoliko studijskih programa na bosanskom jeziku, i to na javnim fakultetima u Prizrenu i Peći.

"Takođe, na Univerzitetu u Prištini postoji smer Balkanistike, gde se predavanja održavaju na albanskom i srpskom. Ima i privatnih institucija visokog obrazovanja koji organizuju predavanja na bosanskom jeziku", rekao je Pupovci.

Balkanistika je četvorogodišnji studijski program, koji je od ove akademske godine otvoren na Filološkom fakultetu Univerziteta u Prištini, sa ciljem da, pored ostalog, promoviše međujezičke i međukulturne komunikacije na Kosovu i u regionu Zapadnog Balkana. To znači i da se srpski jezik po prvi put od 1999. godine godine uči na prištinskom Univerzitetu, u nastavi koja funkcioniše po kosovskom obrazovnom sistemu.

Pupovci napominje da Univerzitet u Severnoj Mitrovici, koji funkcioniše po srpskom sistemu, ne želi da se integriše u kosovski sistem.

Avgusta prošle godine direktor Kancelarije za Kosovo Vlade Srbije Petar Petković položio je u Severnoj Mitrovici kamen temeljac za izgradnju novog Univerziteta. Predviđeno je da se objekat prostire na 10.575 kvadrata i da u njemu budu smešteni Prirodno-matematički fakultet, Pravni fakultet, Ekonomski fakultet i zgrada Rektorata.

Nevladine i diplome srednjih škola

Na Kosovu ne postoji ni osnovna ili srednja škola na srpskom jeziku, koja funkcioniše po kosovskom sistemu a kosovske institucije ne priznaju diplome srednjih škola koje su stečene u "paralelnim" obrazovnim institucijama, odnosno one koje izdaje Srbija.

Međutim, zamenik ministra za obrazovanje Dukađin Pupovci navodi da se na Kosovu priznaju kvalifikacije stečene na teritoriji Republike Srbije.

"Za sada ne postoji neki aranžman za priznavanje kvalifikacija i diploma stečenih u preduniverzitetskim institucijama koje deluju u srpskim sredinama na Kosovu, a van obrazovnog sistema Republike Kosovo", objašnjava on.

Šta je 'ključ' integracije srpskog obrazovnog sistema?

U okviru inicijative "Open", koju čine srpske uticajne nevladine organizacije i mediji, u aprilu ove godine je objavljena studija o ključnim problemima kosovskih Srba pod nazivom "Ključ", u kojoj se pored ostalog, ukazuje i na probleme u obrazovanju.

U toj studiji se zaključuje da se obrazovni sistem može integrisati u kosovski jedino kroz Zajednicu opština sa srpskom većinom, koja je dogovorena u okviru dijaloga Kosova i Srbije.

"Olakšao bi se i proces međusobnog priznavanja svedočanstava i diploma, nastavna sredstva i udžbenici bi lakše dolazili iz Beograda, a Priština bi imala uvid u nastavne planove i programe", navodi se u studiji.

Isak Vorgučić, direktor RTV KIM iz Čaglavice kod Prištine i kreator ove studije, je zaključio da bi kroz Zajednicu opština sa srpskom većinom bila regulisana i ulaganja koja dolaze od strane dve Vlade, Kosova i Srbije, odnosno da bi bilo mnogo manje prostora za manipulacije.

"Finansije koje Beograd šalje i dalje srpskim institucijama na Kosovu ali i koje Priština izdvaja za prosveti i zdravstvo, kroz vaučere pre svega, išle bi preko jedne krovne organizacije (Zajednica opština sa srpskom većinom), koja bi u suštini bila kosovska", smatra Vorgučić.

Zajednica opština sa srpskom većinom, čije je formiranje dogovoreno 2013. godine u okviru Briselskog dijaloga, je dugotrajni kamen spoticanja u dijalogu Kosova i Srbije o normalizaciji odnosa dve strane.

Dve godine nakon potpisanih sporazuma (2015) su dogovoreni i principi o formiranju Zajednice, za koje je Ustavni sud Kosova decembra iste godine utvrdio da nisu u potpunosti usklađeni sa duhom Ustava.

Na osnovu te odluke Ustavnog suda, sporno je to što se Zajednica ne zasniva na multietničnosti, već okuplja opštine u kojoj je većinska jedna etnička zajednica.

Kosovske vlasti odbijaju da realizuju ovaj sporazum uz obrazloženje da je Zajednica srpskih opština štetna, dok srpska strana uporno insistira na realizaciji sporazuma i traži da se to pitanje ponovo pokrene u okviru dijaloga.