Rast kineskog uticaja razlog za alarm u Sjevernoj Makedoniji
Slanje besplatnih vakcina u eri takozvane kineske "COVID- diplomatije" i uticaj preko Srbije, kao zemlje sa neutralnim vojnim i političkim statusom, doveli su do porasta pozitivne percepcije građana Sjeverne Makedonije o Kini, kaže profesor Marjan Gjurovski.
Naime, 32 posto građana Sjeverne Makedonije odgovorilo je da se u potpunosti ili donekle slažu da su jaki odnosi s Kinom u najboljem interesu zemlje, što je povećanje u odnosu na prošlu godinu, pokazuje istraživanje Međunarodnog republikanskog instituta – IRI.
U novembru 2021. godine 25 posto građana uključenih u istraživanje IRI-ja odgovorili su potvrdno na isto pitanje.
Država bi zbog toga trebalo da upali "crveni alarm", kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) Marjan Gjurovski sa Filozofskog fakulteta u Skoplju, gdje predaje međunarodnu politiku i bezbjednost. Jedan od kanala uticaja, smatra on, su i kablovski operateri.
"Posebno najveći nacionalni kablovski operater Makedonski telekom, gdje je moguće gledati neke od kanala iz Srbije, kao što je Happy, na kome se promoviraju ruske vrijednosti, 'jedna istina' o ratu u Ukrajini i navodne ekonomske koristi od Kine u Srbiji. To direktno utiče na kreiranje javnog mnjenja", kaže Gjurovski.
U pogledu međunarodnih odnosa, rezultati istraživanja fondacije Konrad Adenauer i organizacije ESTIMA su pokazali da su građani svjesni da je kineska diplomatija velika i jaka. Međutim, ne smatraju da kineska diplomatija ima uglavnom pozitivne namjere i postignuća, a ova percepcija se povezuje i sa stavom Kine o ruskoj invaziji na Ukrajinu.
"Stoga smatram da se projekat Otvoreni Balkan treba uzeti s ozbiljnom rezervom, jer u njemu svi moramo imati ravnopravan odnos. Dok se zvanični Beograd ne izjasni o ruskoj vojnoj agresiji na Ukrajinu i saradnji sa Kinom, to čini ovaj projekat diskutabilnim sa sigurnosne tačke gledišta", kaže Gjurovski.
Naime, Srbija je jedina od država Zapadnog Balkana koja nije uvela sankcije Rusiji zbog invazije na Ukrajinu.
Podrška Turskoj
Raste i pozitivno mišljenje građana o Turskoj, što je trend posljednjih godina pa je tako 47 posto građana Sjeverne Makedonije odgovorilo da se u potpunosti ili donekle slažu da su jaki odnosi sa Ankarom u najboljem interesu zemlje.
Državljani Sjeverne Makedonije smatraju da je Turska zemlja koja najviše pomaže nacionalnim interesima zemlje, a nakon toga slijede EU, Njemačka, SAD, Rusija i Kina.
"Ne iznenađuje uticaj i pozitivno mišljenje građana o Turskoj, što je rezultat tradicionalnog strateškog partnerstva i podrške koju imaju građani Makedonije i turska etnička populacija. Ona je vjerna sistemu i njihovim političkim subjektima koji učestvuju u kreiranju politike makedonske države", kaže Gjurovski.
Govoreći o Rusiji, 27 posto građana Makedonije odgovorilo je da se u potpunosti ili donekle slaže da su jaki odnosi s Rusijom u najboljem interesu zemlje.
Gjurovski navodi da bi Sjeverna Makedonija kao država članica NATO-a trebala posebno voditi računa o javnoj diplomatiji i percepciji u oblasti rješavanja kriza, kao i "gdje region Zapadnog Balkana i makedonska država vide svoju budućnost i koje vrijednosti mi suštinski zastupamo."
Podrška članstvu u EU i dalje visoka
Građani i dalje snažno podržavaju članstvo u Evropskoj uniji (EU), uprkos padu od 11 odsto u odnosu na prošlu godinu.
Ove godine 73 posto građana Sjeverne Makedonije rekli su da podržavaju članstvo u EU, a 24 posto su rekli da ne žele ulazak u Uniju. Poređenja radi, prošle godine je 84 posto ispitanih podržalo članstvo u EU.
Da Unija najviše pomaže nacionalnim interesima zemlje smatra 21 posto građana, a 50 posto se snažno slaže da je u najboljem interesu Sjeverne Makedonije da ima dobre odnose sa EU. Ovakav stav o SAD ima 38 posto građana.
Istraživanje IRI-ja sprovedeno je prikupljanjem podataka u periodu od 23. septembra do 13. oktobra 2022. godine putem intervjua licem u lice u domovima ispitanika. Anketirano je 1.207 ispitanika starijih od 18 godina.
Rast 'meke moći' Kine
Građani Sjeverne Makedonije imaju pozitivan stav o kineskom obrazovanju i nauci i vjeruju da je zemlja u vrhu po naučnim dostignućima, kao i po disciplini, posvećenosti i profesionalnosti kineskog naroda.
Što se tiče vrijednosti, građani smatraju da je kinesko društvo vrlo konzervativno, pokazuje istraživanje Fondacije Konrad Adenauer i organizacije ESTIMA.
Nedavno istraživanje Centra za analizu evropske politike (CEPA) pokazuje da se kineski uticaj u Sjevernoj Makedoniji posljednjih godina intenzivira.
Prema istraživanju, Kina ima snažan uticaj u zemlji, i treća je na listi između 17 zemalja centralne i istočne Evrope, odmah nakon Bugarske i Srbije.
Kineski uticaj u Sjevernoj Makedoniji postaje sve jači uglavnom kroz "meku moć" Kine, u vrijeme kada je ta zemlja ostvarila najbolji rezultat na Globalnom indeksu meke moći. Zauzima četvrto mjesto, iza Sjedinjenih Država, Velike Britanije i Njemačke.
* Tekst prevela Sanja Vasik