Η αβάσταχτη αβεβαιότητα του Γιβραλτάρ μπροστά στο εκλογικό αποτέλεσμα
Το Γιβραλτάρ θέλει επιτέλους να το αφήσουν ήσυχο. Η μικρή βραχώδης χερσόνησος στην Ανδαλουσία, που ενώνει τη Μεσόγειο θάλασσα με τον Ατλαντικό ωκεανό κα χωρίζει την Ευρώπη από την Αφρική, ενώ αποτελεί βρετανικό υπερπόντιο έδαφος, ζει από τις πρώτες μέρες του Brexit σε συνθήκες μεγάλης αβεβαιότητας.
Δυο χρόνια έχουν περάσει από τότε που η Μαδρίτη και το Λονδίνο υπέγραψαν ένα προσχέδιο συμφωνίας για τη «μετακίνηση» του Γιβραλτάρ στη ζώνη Σένγκεν. Μέχρι σήμερα τίποτα άξιο λόγου προς αυτή την κατεύθυνση δεν έχει συμβεί, ενώ τώρα οι εκλογές στην Ισπανία έχουν εκτινάξει το άγχος των 32.000 κατοίκων του στο κόκκινο.
«Είμαι εξαντλημένος», δηλώνει χαρακτηριστικά στον Guardian ο Μπρίαν Ρέγιες, εκδότης της εφημερίδας Gibraltar Chronicle. «Το κάνουμε αυτό από το 2016 (σ.σ από το δημοψήφισμα του Brexit) και συνέχεια η μία ανατροπή διαδέχεται την άλλη σε αυτή τη γωνιά της γης που ψήφισε σε ποσοστό 96% να παραμείνει στην ΕΕ.
Στην περίπτωση που η νέα κυβέρνηση της Ισπανίας σχηματιστεί, όπως εκτιμάται από το συντηρητικό Λαϊκό κόμμα (ΡΡ), που επικράτησε στις εκλογές, και την ακροδεξιά παράταξη Vox το Γιβραλτάρ θα πρέπει να ετοιμαστεί για ακόμα πιο δύσκολες μέρες.
Το ζόρικο Brexit
«Ο κίνδυνος είναι η μόνη βρετανική επικράτεια που συνδέεται με την ηπειρωτική Ευρώπη να ‘’πνιγεί΄ από το πιο δύσκολο Brexit», είχε γράψει ο Ρέγιες αμέσως μετά την προκήρυξη των πρόωρων εκλογών στην Ισπανία. «Άνθρωποι και επιχειρήσεις που βασίζονται στη ρευστότητα των συνόρων για τα προς το ζην θα γίνουν πιόνια σε μια διαμάχη 300 ετών, ακριβώς το σενάριο που οι διαπραγματευτές εργάζονταν τόσο σκληρά για να αποφύγουν», είχε εξηγήσει τότε ο ίδιος.
Το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ έχουν πραγματοποιήσει περισσότερους από δώδεκα γύρους συνομιλιών για το καθεστώς του Γιβραλτάρ μετά το Brexit, επιδιώκοντας να παρακάμψουν την αιώνια διαμάχη για την κυριαρχία του και να επικεντρωθούν σε κοινές ανησυχίες, όπως είναι οι περισσότεροι από 15.000 εργαζόμενοι που περνούν στα εδάφη του κάθε μέρα από την Ισπανία.
Σε αυτό το χρονικό διάστημα, η κυκλοφορία διενεργείται χωρίς προβλήματα από τη μία προς την άλλη πλευρά, αντανακλώντας την υπόσχεση της απερχόμενης σοσιαλιστικής κυβέρνησης της Ισπανίας ότι θα διαφυλάξει την κινητικότητα κατά μήκος των συνόρων στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων.
Οι συνομιλίες έχουν τελματώσει επειδή οι δύο πλευρές δεν έχουν καταφέρει να δώσουν απάντηση στο ερώτημα, ποιος θα διενεργεί τους ελέγχους στους ταξιδιώτες που φτάνουν στο αεροδρόμιο του Γιβραλτάρ. Η Ισπανία επιμένει ότι ως μέλος της ζώνης Σένγκεν, η ευθύνη ανήκει στην ισπανική αστυνομία, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο αντιπροτείνει τον ρόλο αυτό να αναλάβει η Frontex, ο ευρωπαϊκός μηχανισμός συνοριακής φύλαξης.
Μια πολυτάραχη ιστορία
Αυτή η διαμάχη αντικατοπτρίζει τη μακρά, πολυτάραχη ιστορία μεταξύ Ισπανίας και Γιβραλτάρ, εξηγεί ο Άντριου Κανέσα, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Essex και συγγραφέας ενός βιβλίου του 2019 που εξερευνά την εθνική ταυτότητα του Γιβραλτάρ.
Υπενθυμίζεται ότι το 1969, η δικτατορία του Φράνκο έκλεισε απότομα τα σύνορα, καταστρέφοντας τη μόνη πηγή εσόδων για πολλούς ανθρώπους και αφήνοντας τα μέλη των οικογενειών που μοιράστηκαν από τις δύο πλευρές του φράχτη των συνόρων να προσπαθούν να επικοινωνήσουν φωνάζοντας ο ένας στον άλλον από μακριά. «Το όλο θέμα σχετίζεται με τη βαθιά δυσπιστία των ξένων προς την Ισπανία και τους Ισπανούς όσον αφορά τα σύνορα», προσθέτει ο ίδιος.
Παρότι τα σύνορα άνοιξαν ξανά το 1985, ως προϋπόθεση για την είσοδο της Ισπανίας στην ΕΕ, τα σημάδια παραμένουν, λέει ο Κανέσα. «Είναι πολλά περισσότερα από ένα απλό σύνορο… Είναι ένα ψυχικό, πολιτιστικό, κοινωνικό και ιστορικό σύνορο», τονίζει χαρακτηριστικά.
Στη Μαδρίτη, το Γιβραλτάρ έχει χρησιμοποιηθεί πυκνά συχνά ως ένα πολιτικό εργαλείο για την υποδαύλιση του εθνικιστικού αισθήματος, συμπληρώνει ο ο Χεσούς Βερντού Βιέζα, καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο Cadiz.
Κομματικό παιχνίδι
Για παράδειγμα το 2013, το Λαϊκό κόμμα εξοργισμένο από την κατασκευή ενός τεχνητού ύφαλου από το Γιβραλτάρ που θεωρούσε ότι βλάπτει τα ισπανικά αλιευτικά συμφέροντα, πυροδότησε τη χειρότερη κρίση στην περιοχή από την εποχή του κλεισίματος των συνόρων από τον Φράνκο. Εν μέσω κατηγοριών ότι η Ισπανία είχε εντείνει τότε τους ελέγχους, ο χρόνος αναμονής στα σύνορα είχε φτάσει μέχρι και τις έξι ώρες.
Κι ενώ οι περισσότεροι έκαναν λόγο για μια κατασκευασμένη ιστορία με στόχο να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη των Ισπανών από την οικονομική κρίση, Ενώ ορισμένοι περιέγραψαν τη διαμάχη ως κατασκευασμένη προσπάθεια να αποσπάσουν την προσοχή των Ισπανών από μια οικονομική κρίση, το συντηρητικό κόμμα έριξε λάδι στη φωτιά λέγοντας στα τοπικά μέσα μαζικής ενημέρωσης ότι εξέταζε ένα τέλος 50 ευρώ για οχήματα που εισέρχονταν ή έφευγαν από το Γιβραλτάρ, παράλληλα με μέτρα όπως το κλείσιμο του ισπανικού εναέριου χώρου σε πτήσεις προς την μικρή βραχώδη χερσόνησο.
Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν ότι το Λαϊκό κόμμα χρησιμοποιεί το θέμα του Γιβραλτάρ κατά το δοκούν προκειμένου να κινητοποιήσει τη βάση του και να τη βγάλει στους δρόμους εναντίον των αντίπαλων δυνάμεων.
«Η πόλωση σε ζητήματα που σχετίζονται με το Γιβραλτάρ ταίριαζε πάντα γάντι στη δεξιά. Το χρησιμοποιούσαν ανέκαθεν ως χαλί για να κρύψουν από κάτω όλα τα άλλα προβλήματα».
Ζήτημα κυριαρχίας
Ο σημερινός αρχηγός του Λαϊκού κόμματος και πιθανότατα νέος πρωθυπουργός της Ισπανίας Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό έχει δηλώσει πολλές φορές στη διάρκεια την προεκλογική του εκστρατεία ότι σκοπεύει να συνεχίσει τις συνομιλίες με το Λονδίνο, σε μια προσπάθεια «να αντιμετωπίσει τη διαδικασία αποαποικιοποίησης του Γιβραλτάρ και την αποκατάσταση της κυριαρχίας». Επιπλέον έχει δεσμευτεί ότι «θα υπερασπιστεί τα ισπανικά δημοσιονομικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά συμφέροντα, αλλά και τα συμφέροντα ασφάλειας, καθώς επίσης ότι θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην κυκλοφορία των ανθρώπων και από τις δύο πλευρές των συνόρων».
Σύμφωνα με τον Βιέζα η αναφορά του στο ζήτημα της κυριαρχίας, κρίνεται ιδιαιτέρως ανησυχητική αν τελικά ο Σαντιάγκο Αμπασκάλ του ακροδεξιού Vox βρεθεί δίπλα του στη νέα κυβέρνηση της Ισπανίας.
«Θα με ανησυχούσε σοβαρά το ενδεχόμενο μια δεξιά κυβέρνηση να επιδιώξει το μπλοκάρισμα της συνθήκης για ιδεολογικά συμφέροντα που ενισχύονται –ας το πούμε ξεκάθαρα– από υπολείμματα του Φρανκισμού», καταλήγει ο ίδιος.
Σχολιάζοντας σχετικά ο ηγέτης του Vox έχει ξεκαθαρίσει ότι οποιαδήποτε συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο που δεν θα αναγνωρίζει την ισπανική κυριαρχία στη βρετανική επικράτεια θα είναι «πράξη προδοσίας κατά της Ισπανίας».