Οι καλοκαιρινές διακοπές που ξέραμε δε θα έρθουν ποτέ ξανά

«Δεν μπορείς να ξεφύγεις από το πορτοκαλί». Αυτό είναι το χρώμα που οι ταξιδιώτες έχουν να αντιμετωπίσουν, φέτος το καλοκαίρι – το χρώμα των υψηλών θερμοκρασιών ρεκόρ σε όλο τον κόσμο, από τις νότιες Ηνωμένες Πολιτείες έως την Ανατολική Ασία.

Οι κάτοικοι του Φοίνιξ υπέμειναν 31 ημέρες με θερμοκρασίες 43 βαθμών και άνω. Οι Ιταλοί σε περισσότερες από δώδεκα πόλεις ζούσαν υπό προειδοποίηση για ακραία καιρικά φαινόμενα και δήλωναν στα δελτία ειδήσεων «αυτός είναι ο θάνατος». Και στη Νότια Κορέα, τουλάχιστον 125 άνθρωποι νοσηλεύτηκαν σε νοσοκομεία για συνθήκες που σχετίζονται με τη ζέστη.

Στη Φλόριντα, η κατάσταση έγινε τόσο άσχημη τον Ιούνιο που η Τζάκι Μπάρμπερ, 50 ετών, κλινική κοινωνική λειτουργός και κάτοικος της Φλόριντα όγδοης γενιάς, ακύρωσε ένα ταξίδι στην παραλία του Σεντ Ογκουστίν. «Η θερμοκρασία του νερού ήταν περίπου 31 βαθμοί» δήλωσε η Μπάρμπερ.

Κάνει πολλή ζέστη για να πάμε παραλία

«Είμαστε συνηθισμένοι σε τυφώνες που καταστρέφουν σχέδια, τροπικές καταιγίδες, ακόμη και σε τρομακτικές καταιγίδες» είπε. «Αλλά δε θυμάμαι να έχω κοιτάξει ποτέ κάποιον και να του πω «Κάνει πολλή ζέστη για να πάμε στην παραλία»».

Καθώς η μηχανή των καλοκαιρινών ταξιδιών μπήκε σε υψηλές ταχύτητες φέτος, δεν ήταν μόνο η αφόρητη ζέστη που επηρέασε τα σχέδια. Υπήρχαν επίσης πυρκαγιές, πλημμύρες, ανεμοστρόβιλοι και καταιγίδες με χαλάζι.

Τέσσερα εκατοστά βροχόπτωσης άφησαν τμήματα του Βερμόντ να αντιμετωπίσουν καταστροφικές πλημμύρες. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων χιλιάδων τουριστών, αναγκάστηκαν να εκκενώσουν νησιά στην Ελλάδα λόγω πυρκαγιών. (Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης προσέφερε δωρεάν διαμονή μιας εβδομάδας το 2024 σε όσους ταξιδιώτες επλήγησαν). Το δημοφιλές μουσικό φεστιβάλ Awakenings ακύρωσε μια ημερομηνία στην Ολλανδία λόγω ανησυχίας για χαλάζι, αστραπές και καταιγίδες.

Photo: Aldric RIVAT / Unsplash

Οι καλοκαιρινοί καύσωνες σκότωσαν 61.000 ανθρώπους στην Ευρώπη

Ο ολοένα και πιο επικίνδυνος καιρός πλήττει πλέον τους κλασικούς καλοκαιρινούς προορισμούς, με τις συνθήκες να γίνονται όλο και πιο ακανόνιστες, δαπανηρές και θανατηφόρες. Σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν βιώσει τέσσερις κλιματικές καταστροφές από τον Μάιο, η καθεμία από τις οποίες προκάλεσε ζημιές άνω του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων.

Η Εθνική Υπηρεσία Πάρκων εκτιμά ότι περισσότεροι επισκέπτες έχουν πεθάνει από τον Ιούνιο από αίτια που σχετίζονται με τη ζέστη απ’ ό,τι σε ένα μέσο έτος. Ο έμμεσος φόρος αίματος είναι σχεδόν σίγουρα υψηλότερος: Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι οι καλοκαιρινοί καύσωνες σκότωσαν 61.000 ανθρώπους στην Ευρώπη πέρυσι.

«Τα καλοκαιρινά ταξίδια είναι από καιρό πολύ πιο ακριβά. Σίγουρα, οι ουρές στα αεροδρόμια είναι μεγαλύτερες και τα δωμάτια των ξενοδοχείων εξαφανίζονται πιο γρήγορα, αλλά τα σχολεία τελείωσαν, ο ήλιος βγήκε και οι παραλίες γνέφουν. Τα καλοκαιρινά ταξίδια διαπερνούν όλες τις κοινωνικές τάξεις- είτε πηγαίνετε σε ένα τοπικό πανηγύρι είτε στη Σαρδηνία, εξαργυρώνετε πολύτιμες ημέρες διακοπών. Κάνετε ηλιοθεραπεία, τρώτε πιο σωστά και πιάνετε το πορτοφόλι σας με λιγότερη αγωνία. Τα ταξίδια σας βοηθούν να κρυφτείτε από την πραγματικότητα ή τουλάχιστον να την σταματήσετε για λίγο» γράφει ο Mac Schwerin στους New York Times.

Είναι καιρός για ταξίδια, όμως;

Αλλά ακόμη και αν η ιδέα μιας καλοκαιρινής απόδρασης παραμένει πολιτισμικά ανθεκτική, είναι ακόμη πρακτική;

Εδώ και δεκαετίες, η επιστήμη έχει επιβεβαιώσει ότι η αμείωτη κλιματική αλλαγή θα προκαλέσει περισσότερη δυστυχία, περισσότερες κακουχίες και θα κοστίσει εκατομμύρια ζωές τα επόμενα χρόνια. Παίρνουμε μια γεύση των προβλέψεων αυτό το καλοκαίρι. Η σχέση μας με τα ταξίδια έχει φτάσει σε σημείο καμπής. Τι θα συμβεί όταν δεν θα μπορούμε απλώς να κάνουμε διακοπές;

Παρ’ όλες τις κρίσεις, οι παγκόσμιες αφίξεις -ο συνολικός αριθμός των τουριστών που διασχίζουν ένα σύνορο- αναμένεται να είναι αυξημένες κατά 30% σε σχέση με πέρυσι, σύμφωνα με την Economist Intelligence Unit, ένα ερευνητικό τμήμα της εταιρείας μέσων ενημέρωσης. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού αναφέρει ότι τα ταξίδια προς την Ευρώπη βρίσκονται πλέον στο 90% των προπανδημικών επιπέδων.

Ουρές στην Ακρόπολη

Και ο τουρισμός είναι μεγάλη επιχείρηση. Η ανάπτυξη του τομέα ξεπέρασε την αύξηση του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος κατά περισσότερο από 40 τοις εκατό το 2019, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού. Την ίδια χρονιά απασχολούσε 333 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως – που αντιστοιχεί σε μία στις 10 θέσεις εργασίας – και αντιπροσώπευε περισσότερο από το 10 τοις εκατό της παγκόσμιας οικονομίας.

Έτσι, οι ατελείωτες ουρές εκτείνονται και πάλι προς το Λούβρο, γύρω από το Κολοσσαίο και τα σκαλοπάτια προς την Ακρόπολη (η οποία έχει ήδη κλείσει αρκετές φορές αυτό το καλοκαίρι κατά τις απογευματινές ώρες). Οι επισκέπτες που σχηματίζουν ουρές εκεί και σε άλλους προορισμούς δεν πτοούνται εύκολα από τις αφόρητες θερμοκρασίες. Αγόρασαν πτήσεις, πλήρωσαν για δωμάτια και προγραμμάτισαν τον περιορισμένο χρόνο τους.

Μια εκπρόσωπος της Booking.com, η Leslie Cafferty, δήλωσε ότι η εταιρεία «δεν βλέπει κανένα σημάδι ότι οι άνθρωποι αλλάζουν ή αναθεωρούν τα αρχικά τους ταξιδιωτικά σχέδια».

Η Susanne Becken, καθηγήτρια βιώσιμου τουρισμού στο Πανεπιστήμιο Griffith της Αυστραλίας, δήλωσε ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε επιδεινώνονται εν μέρει από τις συνεπείς παγκόσμιες τουριστικές πρακτικές των τελευταίων 50 ετών.

«Τα πάντα είναι προσανατολισμένα σε αυτή την επιθυμία να αναζητήσουμε τον ήλιο» είπε. Σκεφτείτε τα αεροδρόμια, τα καταλύματα και άλλα αξιοσημείωτα έργα που ανεγέρθηκαν για να εξυπηρετήσουν τους επισκέπτες των ιστορικά ηλιόλουστων τόπων. «Αντίστοιχα, έχουμε κατασκευάσει τεράστιες υποδομές σε χώρες όπως η Μεσόγειος και το Μεξικό και ούτω καθεξής».

Photo: Oscar Nord / Unsplash

Όλοι στη Μεσόγειο, δηλαδή;  

Τώρα η Ιταλία διαθέτει σχεδόν 1,1 εκατομμύρια δωμάτια ξενοδοχείων- η Φινλανδία έχει λιγότερα από 65.000. Δεκαετίες προβλέψιμων ταξιδιών έχουν σκάψει βαθιά αυλάκια σε δημοφιλείς κόμβους, περιπλέκοντας την πιο διαισθητική λύση σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα: Απλά να πάτε κάπου αλλού.

Ωστόσο, η αλλαγή έρχεται, είτε οι πιο δροσεροί προορισμοί έχουν χώρο είτε όχι. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι ο τουρισμός στην Ευρώπη -που ήδη αποτελεί τον μεγαλύτερο πόλο έλξης τουριστών στον κόσμο- θα αυξηθεί ανεξάρτητα από τις συνθήκες αύξησης της θερμοκρασίας, αλλά οι υψηλότερες θερμοκρασίες θα μετακινήσουν τη ζήτηση, στέλνοντας περισσότερους τουρίστες στη Βόρεια Ευρώπη αντί για τη Μεσόγειο.

Οι νότιες περιοχές θα χάσουν σχεδόν το 10% των σημερινών καλοκαιρινών τουριστών τους σε ένα σενάριο. Ήδη ορισμένοι ταξιδιώτες έχουν αλλάξει τα δρομολόγιά τους.

Η Miku Sekizawa και η οικογένειά της σχεδίαζαν να πετάξουν από το Σικάγο προς την Αθήνα τον Αύγουστο, αλλά ο καιρός την έκανε να αναβάλει. Περιμένει παιδί, το οποίο θα γεννηθεί τον Νοέμβριο, και έχει επίσης ένα παιδί 2 ετών. «Αλλάξαμε το δρομολόγιό μας την περασμένη εβδομάδα, καθώς συνειδητοποιήσαμε πόσο ζέστη κάνει εκεί. Δε μπορούσα να αντιμετωπίσω τη ζέστη και να είμαι έγκυος» δήλωσε η Sekizawa, μια 36χρονη λογίστρια. Δεδομένου ότι έκαναν κράτηση με πόντους και πολιτικές δωρεάν ακύρωσης, άλλαξαν τις πτήσεις τους και αντί γι’ αυτό θα επισκεφθούν το Παρίσι, το Στρασβούργο και το Άμστερνταμ.

Ναι, αλλά η οικολογική κρίση έχει το πάνω χέρι

Όμως, οι εύκρατοι προορισμοί αντιμετωπίζουν τα δικά τους κλιματικά ζητήματα. Ο Avery Baldwin, ένας 27χρονος προπονητής τένις που ζει στο Μπρούκλιν, επισκεπτόταν τακτικά μια μικρή πόλη στο Νιου Χάμσαϊρ σε όλη του τη ζωή. Η βροχή έχει κατακλύσει την περιοχή αυτό το καλοκαίρι- μια μελέτη του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης Amherst διαπίστωσε ότι στο Νιου Χάμσαϊρ έπεφτε κάθε χρόνο τα τελευταία 10 χρόνια περισσότερη βροχόπτωση από τον μέσο όρο του 20ού αιώνα.

«Είναι σίγουρα ένα συχνό θέμα συζήτησης» δήλωσε ο Baldwin. Οι υγρές συνθήκες καθιστούν τις συνήθεις δραστηριότητες, όπως η πεζοπορία, πιο επικίνδυνες και οδηγούν τους ανθρώπους σε εσωτερικούς χώρους. «Πάντα υπάρχουν παζλ» είπε, προσθέτοντας ότι σκοπεύει να επιστρέψει αυτό το καλοκαίρι.

Ορισμένες κυβερνήσεις εφαρμόζουν πολιτικές για την αναδρομολόγηση της τουριστικής κίνησης. Η Κίνα έχει δεσμευτεί να κατασκευάσει μεγάλα ορεινά θέρετρα στο πλαίσιο ενός προγράμματος που αποκαλεί «προορισμούς 22 βαθμών» – 22 βαθμοί Κελσίου (ή 72 Φαρενάιτ) είναι η βέλτιστη θερμοκρασία διακοπών, σύμφωνα με την Κίνα – σχεδιασμένο για να προσελκύσει εγχώριους τουρίστες από πόλεις όπως η Σαγκάη και το Πεκίνο κατά τους πιο ζεστούς μήνες.

Ο Δρ Μπέκεν, καθηγητής βιώσιμου τουρισμού, συμμετείχε σε συνέδριο για την κλιματική αλλαγή στο οποίο η κυβέρνηση παρουσίασε την πρωτοβουλία. «Χτίζουν συστηματικά θέρετρα στα βουνά» είπε.

Ποιος προσέχει, τελικά, τους τουρίστες;

Για να μετριάσει τη ζέστη στο Παρίσι, ο Πύργος του Άιφελ έχει εγκαταστήσει σταθμούς νερού για όσους περιμένουν στην ουρά, σύμφωνα με τον Patrick Branco Ruivo, γενικό διευθυντή του πύργου. Έχει επίσης μεταφέρει μεγαλύτερο μέρος των πωλήσεων εισιτηρίων σε ένα ηλεκτρονικό σύστημα κρατήσεων, το οποίο μειώνει τους χρόνους αναμονής των επισκεπτών.

Αυτός είναι μόνο ένας κρίκος της αλυσίδας. Η ταξιδιωτική βιομηχανία από τη φύση της είναι κατακερματισμένη: Μια αλυσίδα από φορείς – αεροπορικές εταιρείες, εταιρείες ενοικίασης αυτοκινήτων, ξεναγοί, ασφαλιστές, ξενοδοχεία και εστιατόρια, μουσεία ή πολιτιστικά αξιοθέατα – εξυπηρετούν και επωφελούνται από τους τουρίστες, αλλά σπάνια λειτουργούν με ενιαίο τρόπο σε οποιοδήποτε θέμα.

Πράγματι, μια έκθεση του 2007 που ανατέθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών και τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό ανέφερε ότι ακαδημαϊκές μελέτες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι τοπικοί αξιωματούχοι και φορείς του τουρισμού αξιολογούν τον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής διαπίστωσαν «σχετικά χαμηλά επίπεδα ανησυχίας και ελάχιστες ενδείξεις μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού για μελλοντικές αλλαγές στο κλίμα».

Ιστορικά, ένα υπουργείο τουρισμού είναι «ένα γραφείο μάρκετινγκ…»

«…Με ελαφρές δυνατότητες έρευνας και επενδύσεων» δήλωσε ο καθηγητής Becken. Οι αξιωματούχοι του τουρισμού έχουν εντολή να προσελκύουν επιπλέον επισκέπτες και – εκτός από σπάνιες περιπτώσεις σε ορισμένους πλούσιους και υπερτουριστικούς προορισμούς, όπως το Άμστερνταμ – να τους διώχνουν για λόγους ασφαλείας.

Ορισμένα έθνη -όχι τυχαία, εκείνα που εξαρτώνται περισσότερο από τον τουρισμό- διαθέτουν σχέδια αντιμετώπισης καταστροφών και υπηρεσίες ειδικά για τους ταξιδιώτες. Οι Μπαχάμες δημιούργησαν μια Συντονιστική Επιτροπή Τουριστικής Έκτακτης Ανάγκης για να διασφαλίσουν ότι ο κλάδος μπορεί να ανταποκριθεί αποτελεσματικά σε περίπτωση μεγάλου τυφώνα.

Αυτή τη στιγμή, πολλές χώρες βασίζονται στις τοπικές κυβερνήσεις και τους εθελοντές. Στην Ιταλία, «κάθε περιφέρεια έχει το δικό της σύστημα πολιτικής προστασίας και κάθε δήμαρχος πόλης έχει αρμοδιότητες πολιτικής προστασίας» δήλωσε ο Pierfrancesco Demilito, επικεφαλής του γραφείου Τύπου του ιταλικού Τμήματος Πολιτικής Προστασίας. Το τμήμα βοηθά στην κατανομή των πόρων σε εθνικό επίπεδο, αλλά «είναι ο δήμαρχος της Ρώμης, της Φλωρεντίας ή της Βενετίας»» σε περίπτωση συναγερμού για ακραία καιρικά φαινόμενα, που «αποφασίζει τα μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν» είπε.

Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε πού θα πάμε από εδώ και πέρα

Αλλά η προετοιμασία για τις πιο ζεστές συνθήκες θα απαιτήσει πιο συγχρονισμένες προσπάθειες σε ομοσπονδιακό, πολιτειακό και δημοτικό επίπεδο και ίσως περισσότερες εξειδικευμένες υπηρεσίες.

Ελλείψει εθνικής ή ενιαίας υποστήριξης, ο σχεδιασμός μπορεί να πέσει στις εταιρείες με αρκετά βαθιές τσέπες ώστε να συγκεντρώσουν πόρους σε κλίμακα. «Η Ντίσνεϊ είναι κατά κάποιο τρόπο ένα πρότυπο για έναν πολύ καλό τρόπο αποτελεσματικής διαχείρισης μεγάλου αριθμού ανθρώπων» δήλωσε ο Ντάνιελ Σκοτ, καθηγητής γεωγραφίας και περιβαλλοντικής διαχείρισης στο Πανεπιστήμιο του Γουότερλου, στον Καναδά.

Πρότεινε ότι το επιχειρηματικό μοντέλο του παγκοσμιοποιημένου τουρισμού μπορεί να αρχίσει να μιμείται τα ολοκληρωμένα θέρετρα που χαρακτηρίζει η Disney, όπου μια ενιαία οντότητα κατέχει την υποδομή και ελέγχει τις εμπειρίες των επισκεπτών με μεγαλύτερη προβλεψιμότητα.

Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε πού θα πάμε από εδώ και πέρα. Όμως η γνωστική ασυμφωνία των καλοκαιρινών ταξιδιών σε έναν κόσμο που θερμαίνεται μας προλαβαίνει. Οι τραγικοί τίτλοι και τα στατιστικά στοιχεία οδηγούν σε σκληρή εξέταση της φύσης του τουρισμού: Ποιος επωφελείται και ποιος συμμετέχει.

Όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα βρεθούν αντιμέτωποι με προσωπικές και όλο και πιο δύσκολες αποφάσεις – και, όπως η Barber, ίσως επιλέξουν μια λιγότερο ελκυστική αλλά πιο άνετη επιλογή: «Εμείς απλά μείναμε όλοι στο σπίτι και στριμωχτήκαμε σε ένα δωμάτιο με το κλιματιστικό ανοιχτό» είπε.

*Με στοιχεία από nytimes.com