Δωρεάν κατοικίες με αντιπαροχή: Ποιοι θα τις κτίσουν, ποιοι θα τις πάρουν
Στο «μικροσκόπιο» του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας έχουν τεθεί περίπου 1.600 ακίνητα σε ολόκληρη την επικράτεια, στο πλαίσιο της προετοιμασίας του προγράμματος «Κοινωνική Αντιπαροχή» που ανακοινώθηκε το 2022 και στόχος είναι να «τρέξει» εντός του 2024. Πρόκειται για ένα από τα προγράμματα στεγαστικής πολιτικής που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης από το βήμα της ΔΕΘ στις 11 Σεπτεμβρίου 2022, προς απάλυνση του φλέγοντος ζητήματος της έλλειψης κατοικίας και των υψηλών ενοικίων. Αφορά τη «σύμπραξη φορέων της γενικής κυβέρνησης με ιδιώτες αναδόχους, κατά την οποία ο ανάδοχος ανεγείρει με δικές του δαπάνες κτίριο επί αδόμητου ακινήτου του φορέα και το αντάλλαγμά του συνίσταται στην εκμετάλλευση για ορισμένο χρονικό διάστημα του ακινήτου με την παράλληλη υποχρέωσή του να εκμισθώνει μέρος αυτού σε δικαιούχους έναντι προκαθορισμένου μισθώματος».
Πρόκειται, δηλαδή, για ένα μοντέλο ΣΔΙΤ, στο πλαίσιο του οποίου φορείς του Δημοσίου θα παραχωρούν σε ιδιώτες, κατόπιν δημόσιας πρόσκλησης, οικόπεδα προς οικοδόμηση, με τον ανάδοχο να εκμισθώνει υποχρεωτικά σε δικαιούχους προγραμμάτων στέγασης το 30% έως 60% του συνόλου του κτιρίου που θα ανεγείρει. Μετά τη λήξη της σύμβασης τα ακίνητα θα παραδίδονται στο Δημόσιο. Σημειώνεται ότι εκτός από οικόπεδα του Δημοσίου το πρόγραμμα αφορά και υφιστάμενες κτιριακές εγκαταστάσεις που παραμένουν αναξιοποίητες.
Οι καθυστερήσεις στο μέτρο
Ενάμιση χρόνο μετά την εξαγγελία του όμως το εν λόγω μέτρο παραμένει «στα χαρτιά». Πηγές του αρμόδιου υπουργείου κάνουν λόγο για ένα πολύ απαιτητικό πρόγραμμα με πολλές νομικές και τεχνικές λεπτομέρειες, ενώ τονίζουν ότι την τρέχουσα περίοδο «γίνεται μια συντονισμένη προσπάθεια ώστε να αποκτήσουν άπαντες σαφή εικόνα του πεδίου των ακινήτων που βρίσκονται στην ιδιοκτησία του Δημοσίου».
Για την καταγραφή των ακινήτων, μια διαδικασία που έχει καθυστερήσει, θα αξιοποιηθούν πόροι από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ενώ η διαδικασία θα «τρέξει» σε συνεργασία με την Κοινωνία της Πληροφορίας. Επισημαίνεται ότι, όπως προαναφέρθηκε, ο αριθμός των ακινήτων που ανήκουν στο υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας και τα οποία εξετάζονται για ενδεχόμενη αξιοποίησή τους στο πλαίσιο της «Κοινωνικής Αντιπαροχής» εκτιμάται σε περίπου 1.600, με βάση τα στοιχεία που έχουν αποστείλει οι κατά τόπους Περιφέρειες και Αποκεντρωμένες Διοικήσεις. «Το έργο θα εστιάσει στην απογραφή των αδιάθετων ακινήτων που έχουν προκύψει από προγράμματα στεγαστικής αποκατάστασης και με αυτόν τον τρόπο θα ολοκληρωθεί η πλήρης καταγραφή των ακινήτων» σημειώνουν οι ίδιες πηγές.
Ως προς το χρονοδιάγραμμα, πρόθεση του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας είναι εντός του 2024 να έχουν ξεκινήσει οι διαδικασίες κοινωνικής αξιοποίησης των πρώτων δημόσιων κτιρίων και να μπει σε τροχιά υλοποίησης η «Κοινωνική Αντιπαροχή». Σε αυτή την κατεύθυνση, τον Μάρτιο συστάθηκε ειδική ομάδα εργασίας για την εφαρμογή των διατάξεων του σχετικού νόμου. «Στόχος μας είναι να έχει γίνει ο πρώτος διαγωνισμός για αξιοποίηση δημόσιου κτιρίου μέσα στη χρονιά, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την αξιοποίηση κτιρίων του Δημοσίου με κοινωνικό πρόσημο για κατοικία» λέει στα «ΝΕΑ» η υπουργός Σοφία Ζαχαράκη.
Η συμμετοχή της ΔΥΠΑ
Σημειώνεται ότι πέραν του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας στα προγράμματα στεγαστικής πολιτικής εμπλέκεται και η ΔΥΠΑ, που ως ΟΑΕΔ είχε διαδεχθεί τον Οργανισμό Εργατικής Κατοικίας ο οποίος καταργήθηκε αιφνιδιαστικά με το δεύτερο μνημόνιο, τον Φεβρουάριο του 2012. Ηδη από τον Σεπτέμβριο του 2022 το υπουργείο Εργασίας σημείωνε ότι η ΔΥΠΑ διαθέτει 2.543 ακίνητα, εκ των οποίων τα 580 κρίνονται κατάλληλα προς αξιοποίηση. Διαθέτει, μάλιστα, και εντός σχεδίου ακίνητα που θεωρούνται κατάλληλα για την ανέγερση κοινωνικών κατοικιών. Σε αυτά περιλαμβάνονται οικόπεδα 11 στρεμμάτων στην Κηφισιά, 20 στρεμμάτων στην Παιανία, 40 στρεμμάτων στη Λάρισα, 28 στρεμμάτων στην Ξάνθη και 74 στρεμμάτων στον Βόλο (υπό ένταξη).
Το «Ανακαινίζω-Ενοικιάζω»
Αν η έναρξη της «Κοινωνικής Αντιπαροχής» τοποθετείται εντός του τρέχοντος έτους, η λειτουργία της πλατφόρμας υποβολής αιτήσεων για ένα άλλο πρόγραμμα, το «Ανακαινίζω-Ενοικιάζω», προϋπολογισμού 50 εκατ. ευρώ, θεωρείται θέμα ημερών. «Εχουμε δουλέψει πολύ με τη ΔΥΠΑ, την ΑΑΔΕ, το κέντρο διαλειτουργικότητας και την εταιρεία που έχει αναλάβει την κατασκευή της πλατφόρμας η οποία θα βρίσκεται αναρτημένη στο gov.gr, ώστε να είναι η πλέον φιλική και εύκολη για χρήση από κάθε πολίτη. Οι απαραίτητες πληροφορίες θα αντλούνται άμεσα χωρίς να χρειάζεται ο δικαιούχος να προσκομίζει δεκάδες έγγραφα και χαρτιά» σημειώνει η Σοφία Ζαχαράκη. Οπως διευκρινίζει, στόχος είναι από την τρέχουσα εβδομάδα «να επιτρέψουμε στους ιδιοκτήτες που βρίσκονταν όλα αυτά τα χρόνια σε αδιέξοδο ως προς την αξιοποίηση των κατοικιών τους να κάνουν την αίτησή τους ηλεκτρονικά ώστε να εξετάσουμε την επιδότησή τους. Θέλουμε να καταφέρουμε να εντάξουμε χιλιάδες κενά ακίνητα στο οικιστικό απόθεμα με τελικό σκοπό να συγκρατηθούν ή και να πέσουν οι τιμές των ενοικίων».
Σκοπός του «Ανακαινίζω-Ενοικιάζω» είναι να «πέσουν» στην αγορά 12.500 κλειστά ακίνητα, ώστε με την αύξηση της προσφοράς να αποκλιμακωθούν τα ενοίκια. Δικαιούχοι του προγράμματος είναι ιδιοκτήτες ή επικαρπωτές ακινήτων, οι οποίοι μπορούν να λάβουν χρηματοδότηση για ανακαίνιση ενός διαμερίσματος εφόσον διαθέτουν την κυριότητα ή την επικαρπία του κατά ποσοστό τουλάχιστον 50%. Ακόμα, το ακίνητο πρέπει να έχει έκταση έως 100 τ.μ. και να βρίσκεται σε οικιστική περιοχή, το ετήσιο οικογενειακό εισόδημα του ιδιοκτήτη να μην υπερβαίνει τις 40.000 ευρώ και η συνολική αξία της ακίνητης περιουσίας του να μην ξεπερνά τις 300.000 ευρώ. Το προς επιδότηση ακίνητο πρέπει να δηλώνεται ως κενό στο Ε2 επί τρία συναπτά έτη, ενώ οι δικαιούχοι δεν πρέπει να έχουν λάβει χρηματοδότηση από άλλο πρόγραμμα, όπως το «Εξοικονομώ».
Οσοι ενταχθούν στο πρόγραμμα θα επιδοτηθούν για δαπάνες επισκευής και ανακαίνισης του ακινήτου τους ύψους μέχρι 10.000 ευρώ, ποσό στο οποίο περιλαμβάνονται τα υλικά και οι εργασίες. Η επιδότηση ανέρχεται στο 40% υπό δύο όρους: τα σχετικά τιμολόγια πρέπει να εξοφληθούν ηλεκτρονικά και το ανακαινισμένο ακίνητο να εκμισθωθεί με τριετές συμβόλαιο. Μέρος της επιδότησης μπορεί να προκαταβάλλεται, όμως η προκαταβολή δεν γίνεται να υπερβαίνει το 50% του συνόλου της επιδότησης.
Η πορεία των προγραμμάτων «Κάλυψη» και «Σπίτι μου»
Την παλέτα της στεγαστικής πολιτικής της κυβέρνησης για τον γενικό πληθυσμό συμπληρώνουν τα προγράμματα «Κάλυψη» και «Σπίτι μου». Υπενθυμίζεται ότι το «Κάλυψη» εξασφαλίζει στους δικαιούχους το κόστος μίσθωσης κατοικίας για τρία έτη, καθώς και δαπάνες για επισκευές των φθορών που διαπιστώνονται στα ακίνητα που διατίθενται, ενώ το «Σπίτι μου» αφορά τη χορήγηση χαμηλότοκων ή άτοκων στεγαστικών δανείων προς νέους ηλικίας από 25 έως 39 ετών, για αγορά πρώτης κατοικίας.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, στο πρόγραμμα «Κάλυψη», προϋπολογισμού 21,5 εκατ. ευρώ, έχουν ενταχθεί 380 ακίνητα. Εχουν στεγαστεί 168 νοικοκυριά και συνολικά 330 ωφελούμενοι, εκ των οποίων οι 134 είναι ανήλικοι. Στο πλαίσιο του προγράμματος «Σπίτι μου», συνολικού προϋπολογισμού 1 δισ. ευρώ, έως την Παρασκευή 29 Μαρτίου είχαν χορηγηθεί δάνεια 505,8 εκατ. ευρώ σε συνολικά 5.228 εκταμιεύσεις, ενώ είχαν υπογραφεί 5.802 συμβάσεις συνολικού ύψους 560.6 εκατ. ευρώ. Οι υπαγωγές στο πρόγραμμα, οι περιπτώσεις δηλαδή κατά τις οποίες οι δικαιούχοι έχουν λάβει τις απαραίτητες εγκρίσεις και βρίσκονται σε διαδικασία αναζήτησης σπιτιού και σύναψης συμβολαίων, ανέρχονταν σε 9.909.