Η Αρκτική δεν καταλαβαίνει από πολέμους – «Δώστε τα χέρια τώρα», λέει επιστήμονας σε ΗΠΑ και Ρωσία
Για αιώνες ήταν μια περιοχή που τα κράτη συνεργάζονταν, παρά τις διαφορές τους. Ανταλλαγή δεδομένων, διεθνείς αποστολές και έρευνες ήταν ζωτικής σημασίας για την παρακολούθηση και μετριασμό των κλιματικών αλλαγών. Πλέον, η Αρκτική έχει πέσει θύμα των διακρατικών συγκρούσεων και οι συνέπειες θα είναι ολέθριες.
H Αρκτική θεωρούνταν πεδίο συνεργασίας ακόμα και στις πιο σκοτεινές σελίδες των ρωσοαμερικανικών σχέσεων.
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, Αμερικανοί και Ρώσοι ερευνητές συμμετείχαν σε πολυάριθμες επιστημονικές ανταλλαγές και ενώθηκαν με δεκάδες χώρες για να μελετήσουν τον θαλάσσιο πάγο, το βόρειο σέλας και την πολική μετεωρολογία ως μέρος του Διεθνούς Γεωφυσικού Έτους 1957-58.
Στη δεκαετία του 1970, οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ υπέγραψαν συμφωνίες ορόσημο για την προστασία του περιβάλλοντος και τη διατήρηση της πολικής αρκούδας.
Από την ίδρυσή του το 1996, το Αρκτικό Συμβούλιο υπήρξε υπόδειγμα εποικοδομητικής μεταψυχροπολεμικής διπλωματίας. Υποψήφιο για το βραβείο Νόμπελ αμέτρητες φορές, το Αρκτικό Συμβούλιο είναι ένα διακυβερνητικό φόρουμ οκτώ αρκτικών κρατών (Καναδάς, Δανία, Φινλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία, Ρωσία, Σουηδία, ΗΠΑ), αυτοχθόνων, ΜΚΟ, μη αρκτικά κράτη και ειδικούς.
Όλες αυτές οι δυνάμεις συνεργάζονταν για την κατανόηση της κλιματικής αλλαγής της Αρκτικής, της αειφόρου ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος.
Το μοιραίο 2022
Αλλά όλα αυτά αλλάξανε μετά το 2022 καθώς τα κράτη έβαλαν πάνω από την επιβίωση της φύσης και της ανθρωπότητας τις πολιτικές τους διαφορές, όπως καταδεικνύει στο The Nation ο Πάβελ Ντεβιάτκιν, συνεργάτης του Αρκτικού Ινστιτούτου στις ΗΠΑ και επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο HSE στη Μόσχα.
Οι επιστημονικές έρευνες νέκρωσαν, καθώς η διεθνής συνεργασία με τη Ρωσία έχει εγκαταλειφθεί ή τερματιστεί, όταν τα κράτη της Δυτικής Αρκτικής καταδίκασαν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, διακόπτοντας τις εργασίες του Αρκτικού Συμβουλίου. Ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε επίσης τη λήξη της επιστημονικής συνεργασίας με τη Ρωσία.
Η μελέτη του παγετού χωρίς ρωσικά δεδομένα είναι «σαν να αφαιρείς μερικούς τροχούς από ένα αυτοκίνητο και να προσπαθείς να το οδηγήσεις στο σπίτι».
Όπως αναφέρει όμως ο Ντεβιάτκιν, από το 2022, διεθνείς επιστήμονες διαμαρτύρονται για τη θλιβερή κατάσταση της επιστημονικής συνεργασίας στην Αρκτική.
Η Ρωσία αποτελεί το 53% της ακτής της Αρκτικής και πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού των ανθρώπων και της άγριας ζωής της Αρκτικής. Η εξαίρεση της ρωσικής Αρκτικής περιορίζει τη συλλογική μας γνώση για την απόψυξη του μόνιμου παγετού, τις πυρκαγιές, τις πολικές αρκούδες και τη μεταμόρφωση των οικοσυστημάτων.
Ένας γεωφυσικός από το Πανεπιστήμιο της Αλάσκας είπε ότι η μελέτη του μόνιμου παγετού χωρίς ρωσικά δεδομένα είναι «σαν να αφαιρείς μερικούς τροχούς από ένα αυτοκίνητο και να προσπαθείς να το οδηγήσεις στο σπίτι».
O αποκλεισμός της Ρωσίας έχει επιδεινώσει σημαντικά την ικανότητα των επιστημόνων να παρακολουθούν και να προβλέπουν περαιτέρω τους κινδύνους που εκτίθενται από την κλιματική αλλαγή.
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ ;Άντονι Μπλίνκεν και ο Ρώσος ομόλογός του Σεργκέι Λαβρόφ στο περιθώριο της υπουργικής συνόδου κορυφής του Αρκτικού Συμβουλίου, στο Ρέικιαβικ της Ισλανδίας, 19 Μαΐου 2021. (Saul Loeb/Pool via REUTERS/).
«Οι αυτόχθονες πληθυσμοί του Βορρά, που έζησαν στην Αρκτική για χιλιετίες, θρηνούν επίσης για τα κενά στα επιστημονικά δεδομένα και την ευημερία των περιπολικών οικογενειών τους. Τα κράτη της Αρκτικής δεν συμβουλεύτηκαν τους αυτόχθονες πληθυσμούς πριν από την παύση. Προηγουμένως, το Αρκτικό Συμβούλιο θεωρούνταν ως η μόνη πλατφόρμα όπου οι αυτόχθονες πληθυσμοί συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων σε παγκόσμιο επίπεδο».
Παρόλα αυτά οι δεσμοί δεν έχουν διακοπεί
Η κατάσταση είναι τόσο κρίσιμη που ακόμα και η γεννέτειρα του γγ. του ΝΑΤΟ Νορβηγία η οποία έχει επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία και έχει ενταχθεί στο NATO αναθέρμανε τη συνεργασία της με τη Μόσχα για τη διαχείριση της αλιείας στη Θάλασσα του Μπάρεντς, τα νορβηγο-ρωσικά σύνορα και τις επιχειρήσεις διάσωσης της Ακτοφυλακής.
«Ομοίως, οι ΗΠΑ διατηρούν ορισμένους διαύλους συνεργασίας με τη Ρωσία στην Αρκτική, ειδικά στον Βερίγγειο Πορθμό» λέει ο Ντεβιάτκιν. «Η αμερικανική και η ρωσική ακτοφυλακή διατηρούν γραμμές επικοινωνίας για την προστασία των ανθρώπων και των θαλάσσιων πόρων και στις δύο πλευρές του στενού. Ενώ οι κοινές ασκήσεις έχουν ανασταλεί, η Ακτοφυλακή των ΗΠΑ και της Ρωσίας εξακολουθούν να δεσμεύονται για τις μόνιμες συμφωνίες για επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης και έκτακτης ανάγκης. Η συνεργασία συνεχίζεται ακόμη και με φόντο τις προκλητικές ασκήσεις του ρωσικού ναυτικού στα ανοικτά των ακτών της Αλάσκας».
Επιπλέον, υπάρχει συνεργασία σε ατομικό και άτυπο επίπεδο. Ορισμένα ακαδημαϊκά συνέδρια στις ΗΠΑ και τη Ρωσία, όπου οι επιστήμονες μοιράζονται την έρευνα για τις φυσικές και κοινωνικές επιστήμες της Αρκτικής, εξακολουθούν να συμμετέχουν Ρώσοι και Αμερικανοί ερευνητές.
«Τέτοιες εξελίξεις καταδεικνύουν ότι, ενώ οι σχέσεις μπορεί να έχουν ως επί το πλείστον διακοπεί, εξακολουθούν να υπάρχουν στενά ανοίγματα για συνεργασία σε θέματα που θεωρούνται ουσιαστικά» διαπιστώνει ο ειδικός από το Αρκτικό Ινστιτούτο.