ქიმიაში ნობელის პრემია სამმა მეცნიერმა მიიღო ნახევარგამტარული კვანტური წერტილების აღმოჩენისა და კვლევისთვის
2023 წელს ქიმიის დარგში ნობელის პრემია მიენიჭათ შეერთებულ შტატებში მოღვაწე რუს მეცნიერ ალექსეი ეკიმოვს და ამერიკელებს, მუნგი ბავენდის და ლუის ბრიუსს, ნახევარგამტარული კვანტური წერტილების აღმოჩენისა და კვლევისთვის.
რამდენიმე ნანომეტრის ზომის კრისტალური ნაწილაკები ნანოტექნოლოგიის ერთ-ერთი მთავარი ობიექტია. ფაქტობრივად, ისინი შეიძლება ჩაითვალოს ხელოვნურ ატომებად, რომლებიც მედიცინასა და მაღალ ტექნოლოგიებში გამოიყენება.
78 წლის ეკიმოვი ასეთი კრისტალების ერთ-ერთი აღმომჩენია. 1981 წელს მან სხვა ფიზიკოსთან, ალექსეი ონუშჩენკოსთან ერთად წამოაყენა წინადადება და განახორციელა პირველი კვანტური წერტილები: პერიოდული ცხრილის მეორე და მეექვსე ჯგუფების ნაერთების მიკროკრისტალები, რომლებიც წარმოიქმნება მინის მატრიცაში. ლუის ბრიუსი მათ თითქმის იმავე დროს შეისწავლიდა შეერთებულ შტატებში.
ბავენდი იკვლევს წერტილებს მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიის ინსტიტუტში. კერძოდ, მან განავითარა ტექნოლოგიები, რომლებიც საშუალებას იძლევა, ისინი პრაქტიკულ პროგრამებში იქნეს გამოყენებული.
ლაურეატების გამოცხადების ცერემონია 4 ოქტომბერს გაიმართა სტოკჰოლმში, ის ნაჩვენები იყო ნობელის კომიტეტის ოფიციალურ YouTube არხზე.
ლაურეატების გამოცხადებამდე რამდენიმე საათით ადრე მათი ვინაობა საზოგადოებისთვის გახდა ცნობილი ნობელის კომიტეტის მიერ შეცდომით გაგზავნილი წერილებიდან.
შარშან ჯილდო მიენიჭათ ამერიკელ ქიმიკოსს, ბარი შარპლესს, ამერიკელ კეროლაინ ბერტოცის და დანი მორტენ მელდალს კლიკ-ქიმიისა და ბიოორთოგონალური ქიმიის მეთოდების შემუშავებისთვის, რომლებიც ამარტივებს სხვადასხვა ნაერთის სინთეზის მეთოდებს. მაშინ შარპლესი გახდა ისტორიაში მეხუთე ადამიანი, რომელმაც მეორე ნობელის პრემია მიიღო.