د رسمي قانون په اړه د طالبانو د حکومت چوپتيا؛ پوهان: افغانستان له قانوني تشې سره مخ دی
یو شمېر افغان پوهان وایي، چې له وروستیو سیاسي بدلونو وروسته افغانستان له قانوني تشې سره مخ دی او طالبانو هم د اساسي قانون د لغوې یا هم عملي کېدو په اړه کومه رسمي پرېکړه نهده کړې.
د دوی په وینا اوسنۍ قانوني تشې ته په کتو سره او دا چې د مسؤلو کسانو او اجرایه بنسټونو دندې مشخصې نهدي، د هرې ادارې طالبان د خپل اخیست سره سم، د خپل مشر فرمانونه عملي کوي.
د طالبانو په نېږدې لس میاشتنۍ واکمنۍ کې د دوی د مشر ملا هبت الله اخندزاده لخوا څو پر لهپسې فرمانه په بېلابېلو برخوک ې صادر شول.
د افغانستان یو شمېر اوسېدونکي د دې فرمانونو د محتوا په اړه د نیوکو تر څنګ د دغو فرمانونو د پلي کېدو د څرنګوالي په اړه هم انتقاد لري.
دوی وایي چې د طالبانو د فرمانونو د پلي کېدلو له پاره هېڅ مشخصه مرجع نشته او په خبره یې، د هرې ادارې طالبان ځانونه مکلف بولي او هڅه کوي چې د خپل مشر فرمان په خلکو باندې تطبق کړي.
د کابل اوسېدونکي فضل الدین په دې اړه ازادي راډیو ته وویل: "د اسلامي امارت مشر چې یو فرمان صادروي ، یوه ځانکړې مرجع نشته چې د دوی د رهبر فرمان عملي کړي ، د طالبانو هره اداره که هغه د بهرنیو چارو وزارت دی، که د ښوونې روزنې وزارت، یا هم د کار او ټولنیزو چارو وزارت دا ټول صادر شوي فرمانونه تطبقوي، دا خپله ستونزې جوړوي، کله چې یو فرمان صادرېږي هغه ته باید ځانګړې اداره وي چې پر خلکو یې تطبیق کړی."
د کابل ښار یوه بل اوسېدونکي هم، چې د امنیتي ستونزو له له امله نه غواړي نوم یې په راپور کې خپور شي، ازادي راډیو ته وویل:
د بېلګې په ډول کله چې د دوی د امیر لخوا د حجاب په هکله فرمان صادرېږي، د امر به معروف وزارت دنده ده، چې د فرمان عملي کول وڅاري، خو په دوی سربېره د ښوونې روزنې، اطلاعاتو او فرهنګ او داسې نور وزارتونه هڅه کوي چې فرمانونه تطبیق کړي."
ډېر فرمانونه چې د طالبانو د مشر او مشرتابه له ادرسه صادر شوي دي، اکثره یې د مېرمنو فعالیتونه محدودو ، یاد فرمانونه له ګڼو غبرګونو سره هم مخ شوي دي.
یو شمېر حقوق پوهان وايي، چې له سیاسي بدلون وروسته افغانستان له قانوني تشې سره مخ دی، طالبانو هم د اساسي قانون د لغو کولو یا هم پلي کولو په اړه رسمي پرېکړه نهده کړې.
د دوی په وینا اوسنۍ قانوني تشې ته په کتلو سره او دا چې د مسولو کسانو او اجرایه بنسټونو او ادارو دندې مشخصې نهدي، د هرې ادارې طالبان د خپل برداشت له مخې د خپل مشر فرمانونه عملي کوي.
د حقوقي چارو پوه وحید فرزه ای ازادي راډیو ته وویل، چې اوس مهال د طالبانو د تقنیني او عادي فرمانونو ترمنځ توپیر نشته، دا هم معلومه نهده چې کومه اداره کوم فرمان تطبیقوي؟
نوموړی وايي: "تر اوسه د افغانستان اوسېدونکو ته جوته نه ده چې امیرالمومنین په کوم موقعیت کې دی او هدایت یې چا پورې اړوندیږي او څوک باید د هغه فرمانونه تطبیق کړي؟ له بده مرغه چې موږ د قانون په خلا کې یو، نو ځکه هره پرېکړه چې د طالبانو مشر کوي، هر ارګان یې تطبیقول خپل مسولیت ګڼي."
د ښاغلی فرزه ای په وینا طالبان یو رسمي سیستم نهلري، دوی له یوې مسالې سره داسې چلند کوي لکه له خپلې واکمنۍ څخه یې چې مخکې کاوه .
د حقوقي چارو دې کارپوه زیاته کړه چې طالبانو تر اوسه یو رسمي سیستم رامنځته نهکړ، چې د دوی د مشر فرمانونه کومه اداره عملي کړي؟
د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد او د ده مرستیال انعام الله سمنګاني په دې اړه زموږ پوښتنې ځواب نه کړې.
پر افغانستان د طالبانو له بیا ځلې واکمنېدو نېږدې لس میاشتې تېریږي، خو دوی تر اوسه په دې نهدي توانیدلي چې په افغانستان کې دننه د خلکو له پاره د منلو وړ حکومت جوړ کړي او نړیوال مشروعیت ولري.
طالبانو د خپلې واکمنۍ په پیل کې د خپل مشر له فرمان سره سم سرپرست حکومت اعلان کړ او خپل کسان یې په بېلابېلو ادارو کې د پخواني حکومت د کار کوونکو پر ځای وګمارل، خو تر اوسه یې د اساسي قانون د لغو کولو یا هم عملي کولو په برخه کې کومه رسمي پرېکړه نهده کړې.