15. ETHOS ANKARA ULUSLARARASI TİYATRO FESTİVALİ ve MİNZELE DEVLET TATAR DRAM TİYATROSU
Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yılına armağan olarak düzenlenen 15. ETHOS Ankara Uluslararası Tiyatro Festivali'ne 23 tiyatro katılmış ve toplam 31 etkinlik yapılması planlanmıştır. Almanya'dan pantomim sanatçısı Wolfgang Hausen Nemo, Ukrayna'dan The Fırst Academy Theatre for Children, Tataristan'dan Minzele Tatar Devlet Dram Tiyatrosu[1], Azerbaycan'dan Gence Dram Tiyatrosu, Irak'tan İmpossible Theatre ve İran'dan Barbod Thater Group olmak üzere 6 yurt dışı tiyatro topluluğunu etkinliğe dahil edilmiştir. Türkiye’den Odunpazarı Belediye Tiyatrosu (Eskişehir), Ankara Sanat Merkezi, Şehirdışı Tiyatro (İstanbul), Çankaya Belediyesi OR-AN Semt Tiyatrosu, Ada Sanat (İstanbul), Çankaya Belediyesi Çayyolu Semt Tiyatrosu, Kobat Sanat Tiyatrosu (Ankara), Düşkapanı Sanat Merkezi (Ankara), Özgür Sahne (Ankara), Tiyatro Actor Studio (Ankara), Ankara Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu, Çankaya Belediyesi Yıldız Semt Tiyatrosu, Balkonda Sanat (İstanbul), Teatro İskender (Çanakkale), Sui Generis (Eskişehir) gibi tiyatro topluluklarının oyunları sergilenecektir. Ayrıca etkinlik kapsamında çeşitli konferanslar düzenlenecektir.
Gurbette yaşayan bir Kazan Tatarı olarak, Uluslararası Tiyatro Festivali denince hemen Tataristan’dan gelenler var mıdır diye bakarım. Bu sefer de öyle yaptım. Listede, Minzele Devlet Tatar Dram Tiyatrosu’nun adını görünce mutlu oldum. Ana dilim olan Tatar dilinde gerçekleşecek oyuna memleketime hasret olan ben büyük bir heyecanla gittim. Memleketimin havasını getiren hemşerilerimle buluşma benim için tarif edilemez bir mutluluktu. Başkurt yazar Florid Bulyakov’on “Seviyor Musun? Sevmiyor Musun?” adlı oyunu 14 Ekim 2023 tarihinde Çankaya Yılmaz Güney Sahnesi’nde seyirci karşısına çıktı. 2 perdelik trajikomedi türünden olan bu oyunun yönetmenliğini İlsur Kazakbayev üstlenmiştir. Oyuncu kadrosunun büyük çoğunluğu ödüllü tiyatro sanatçılarıydı. Şöyle ki, ihtiyar adam rolünde Tataristan’ın Halk Sanatçısı, S. Ömetbayev ödülü sahibi Hafiz Hammatullin, yaşlı kadın rolünde Tataristan’ın Halk Sanatçısı, D. Siraciyev ve S. Ömetbayev ödülleri sahibi Rezile Mullina, Fatıyma rolünde “Tantana” tiyatro ödülü sahibi Dinara Akmatova, Keçi (şeytan) rolünde XVI. Küçük Şehir Tiyatroları Festivali ödüllü Röstem Zinnurov, Abdulla rolünde genç oyuncu İldar Halikov, Çivçiv (melek) rolünde genç oyuncu Dilere Kerimullina rol aldılar. Oyunun konusu, saatin umarsız tik takları arasına sıkışan zaman... Geçmiş, şimdi ve gelecek... Yaşlı adamın geçirdiği ateşli hastalık sırasında gözlerinin önünde 'Ölüm Figürü' belirir. Ölüm figürü, ona bir şans vereceğini söyler. Bir şartla! Eğer üç saat içinde tanrısal bir iş yaparsa, hayatı uzayacaktır. Yaşlı adam karısıyla birlikte, nasıl bir kutsal iş yapacaklarını düşünmeye başlarlar. Telaşlı, karmaşık duygular içinde ne yapacaklarını çılgınca ararlarken, gençlik yıllarına, anılarına gidip gelirler... Oyuncuların oldukça etkili oyunculuklarının yanı sıra görsel ve ses efektlerinin kullanılması oyunu daha da cazip hale getirmiş, insan kendini oyunun içindeymiş gibi hissediyor. Burada elbette ressam Albert Nesterov ve besteci İlşat Yahin’in büyük rolü vardır. Sahnenin sol tarafındaki ekranda oyunun Türkçe çevrisi akıyordu. Ancak oyun sonrası yapılan söyleşide Türkiye Türkçesini okumadan da oyuncuların hareket ve performanslarından anlaşıldığını öğrendik. Söyleşideki soruların büyük bir kısmını tiyatronun müdürü İlnur Ganiyev yanıtladı. İlnur Ganiyev, Minzele Tatar Dram Tiyatrosu’nun 88 yıllık köklü bir geçmişi olduğunun altını çizerek, Tataristan’daki 3.büyük tiyatro[2] olduğunu söyledi. Minzele şehri ve tiyatro ile ilgili kısaca bilgi vermek yerinde olur. Tataristan’ın başkenti Kazan’ın 292 kilometre doğusunda olan Minzele 1584-1586 yıllarında bir savunma kalesi olarak inşa edilmiş olup, 1781 yılında şehir statüsü almıştır. 1930 yılında il merkezi olan Minzele, Tataristan’ın en eski şehirlerinden birisidir. 2002 yılındaki genel sayıma göre 16474 nüfusa sahip olan bu şehir Tataristan’ın önemli kültür merkezlerinden birisidir. Minzele’de tiyatro faaliyetleri 1905-1907 yıllarında amatör tiyatro topluluğu şeklinde başlamıştır. 1936 yılın Nisan ayında Minzele Tatar Devlet Drama Tiyatrosu Sabir Ömetbayev (1908-1982) tarafından kurulmuştur. 1996 yılında tiyatroya kurucusu olduğu Sabir Ömetbayev’in adı verilmiştir. Tiyatro ülke içinde ve yurt dışında çeşitli festivallere katılmış, ödüller kazanmıştır. Örneğin, Minzele Tatar Devlet Dram Tiyatrosu 2009 yılında Konya’da düzenlenen “Bin Nefes Bir Ses” adlı Uluslararası Türkçe Tiyatro Yapan Ülkeler Festivali’ne katılmış ve Tatar yazar ve siyasetçi Ayaz İshaki’nin (1878-1954) “Sünnetçi Dede” oyunu sahnelemiştir.
Başarılı bir performans sergileyen Minzele Tatar Devlet Dram Tiyatrosu seyircilerin aklında uzun yıllar kalacaktır. Tiyatro müdürü İlnur Ganiyev’e bu festivalin önem ve anlamını sorduğumda: “Festivallerin önemi büyüktür. Kültürümüzü, geleneklerimizi tanıtmak görevimizdir. Örneğin dün Türkçe bir tiyatro seyrettik. Oyun sonucunda çeşitli fikirler edindik, bilgi alışverişinde bulunduk, tecrübe kazandık. Ayrıca bu tür etkinlikler dostluk bağlantılarını daha kuvvetlendiriyor.”
16 Ekim 2023 tarihinde Minzele Tatar Devlet Dram Tiyatrosu, İstanbul Topkapı Medeniyet Parkı’nda “Tataristan İlimiz, Bizim Aziz Toprağımız” adlı konser sunmuştur. Başta oyuncular olmak üzere tüm ekibe başarılar diliyorum. Daha nice etkinliklerde görüşmek dileğiyle!
[1] Minzele Tatar Devlet Dram Tiyatrosu, afişte Menzelensk Tatar Devlet Dram Tiyarosu şeklinde Rusça yazılmıştır. Düzenleyenlerin ifadesine göre, başvuruda yazılanlar dikkate alınarak bu şekilde kaydedilmiştir. Türkçe adı Minzele’dir.
[2] İlk iki tiyatro, ilki bulunan Galiesker Kamal adındaki Tatar Devlet Akademi Tiyatrosu, ikincisi Kerim Tinçurin adındaki Tatar Devlet Dram ve Komedi Tiyatrosu’dur. Bu iki tiyatro da Kazan’da faaliyet göstermektedir.