Новости за 20.01.2021

په کونړ ولایت کې خبریالانو، د رسنیو کار کوونکو او فرهنګیانو 'خبریال مه وژنئ، وینه ورکړئ او ژوند وژغورئ' په نوم کمپاین پیل کړ . خبریالان وايي، که له یوې خوا د ولسونو ستونزې د چارواکو تر غوږونو او دفترونو رسوي، بل لور ته غواړي د وينې په ورکړې سره د جګړې ټپیانو او د وينې د کمي لرونکو ناروغانو رنځ او درد راکم کړي. په ختیځ کې د سلام وطندار راډیو خبریال امید دیدار وايي: "هغه ناروغان چې وينه کموي، خبریالانو هغوی ته وینه ورکړه، شعار دا و چې خبریالان مه وژنئ ،دوی نه یوازې دا چې د خلکو ستونزو حکومتونو... Читать дальше...

د ایران ولسمشر حسن روحاني نن چهارشنبه(د سلواغې ۱مه) د امریکا له نوي ولسمشر جوبایډن څخه غوښتي چې د دې هېواد سره اټمي تړون ته بېرته راشي او پر ایران لګیدلي بندیزونه لېرې کړي.  د ولسمشر ټرمپ اداره په ۲۰۱۸ میلادي کال کې د ایران له اټمي تړونه ووتله او پر تهران یې نوي بندیزونه ولګول.  حسن روحاني نن د کابینې په غونډه کې چې پر ټلوېزیون خپره شوه وویل: "که واشنګټن له نړیوالو قدرتونو سره د ایران د ۲۰۱۵ میلادي کال اټمي تړون ته بېرته راشي، موږ به هم د دې تړون ژمنو ته درناوی وکړو."    د ایران ولسمشر په نننۍ... Читать дальше...

د امریکا ولسمشر ډونالد ټرمپ د نوي منتخب ولسمشر جو بایډن د لوړې د مراسمو په درشل کې د خپل پخواني سلاکار په ګډون د یو شمېر کسانو د عفوې فرمان صادر کړ.   د دې فرمان له مخې به د ۷۰ کسانو بند تر ټاکل شوې مودې کم شي او ۷۰ نور به له زندانه خوشې شي. د ټرمپ ادارې په یوه بیان کې ویلي: "ولسمشر ډونالد جې ټرمپ ۷۳ کسانو ته بخښه وکړه او د ۷۰ نورو بند یې کم کړ."   په عفو شویو کسانو کې د ټرمپ پخوانی سلاکار سټيف بینن هم شامل دی.   بینن د ټرمپ نفوذ لرونکی سلاکار وو چې په ۲۰۱۶م کال انتخاباتو کې يې ټرمپ ته کمپاین کړی وو. Читать дальше...

د امریکا متحده ایالاتو او اروپایي ټولنې دواړو کې د کرونا وبا د خپرېدو د مخنیوي لپاره د واکسین پروګرامونه داسې مهال چټک شوي چې دواړو وچو کې د یاد ویروس له کبله د مړو شوېو کسانو شمېر تر ۴۰۰ زرو اوښتی دی.   په امریکا کې دا خبر داسې مهال خپور شو چې نوی منتخب ولسمشر جوبایډن نن چهارشنبه (د سلواغې لومړۍ نېټه) لوړه کوي او له دې وبا سره مبارزه او د واکسین پروګرام ګړندي کول یې د خپلې کاري اجنډا په سر کې راوستې ده.   په امریکا کې یوازې تېره میاشت د کووېډ-۱۹ ناروغۍ څخه شااوخوا یو لک کسان مړه شول. روغتونونه... Читать дальше...

د ماین چاودنې په ارزګان ولایت کې یو ماشوم وژلی او درې ښځې یې ټپیانې کړي دي.   د ارزګان والي محمد عمر شېرزاد نن چهارشنبه (د سلواغې لومړۍ نېټه) ازادي راډیو ته وویل چې دا پېښه پرون د دې ولایت په ګېزاب ولسوالۍ کې شوې ده.   ښاغلي شېرزاد زیاته کړه: "ګېزاب لسوالۍ کې د ملکي وګړو په کورونو کې طالبانو ماینونه ښخ کړي وو چې له بده مرغه پر یوې کورنۍ د دوی په کور کې وچاودېد، یو ماشوم په کې ووژل شو او درې ښځې یې ټپیانې کړې."   وسله والو طالبانو تراوسه په دې اړه څه نه دي ویلي. افغان ځواکوانو یادې ولسوالۍ... Читать дальше...

د مشال راډیويي مجلې په دې ګڼه کې د دوو خوږ ژبو شاعرانو انور مانیروال او د اقا خان هلال سره د هغوی پر ژوند او کار غږېدلي یو. انور مانیروال د صوابۍ د مانیرۍ کلي اوسیدونکی دی. نوموړي په ۱۹۷۰ کال کې نړۍ ته سترګې غړولې دي. هغه شاعري کوي او ځیني غزلې یې په اولس کې ډېرې مشهورې شوې دي. نوموړی اوس مهال د درس او تدریس له شعبې سره تړلی دی او ماشومانو ته درس ورکوي. خو ترڅنګ یې د ادب سره هم خپل تعلق ته دوام ورکړی او لیکل کوي، مشاعرو ته ځي او په ادبي غونډو کې برخه اخلي. موږ ورسره د مشال راډیويي مجلې لپاره خبرې کړې دي. Читать дальше...

د امریکا او طالبانو ترمنځ د سولې هوکړې په اړه د افغان حکومت له نا رضایتۍ او اعتراض وروسته، د امریکا د نوي ټاکل شوي ولسمشر جو بایډن حکومت غواړي، دا هوکړه له سره وارزوي. امریکا او طالبانو دغه هوکړه تېر کال د فبرورۍ په ۲۹مه د افغانستان د جګړې د ختمولو لپاره لاسلیک کړه. د جو بایډن له‌خوا د بهرنیو چارو وزارت لپاره نوماند وزیر انتوني بلېنکن د امریکا سنا جرګې ته وویل، غواړي پوه شي چې په دې تړون کې د څه په اړه خبرې شوي. دی زیاتوي، که د دې هوکړې له لارې تېرې لاسته راوړنې خوندي نه‌شي، هېڅ پایله به ونه‌لري. Читать дальше...

کاملا هېرس، لومړنۍ هندۍ-افریقايۍ ټبرې ده چې د امریکا مرستیال ولسمشره توګه د وفادارۍ لوړه کوي. هغه څوک ده او کوم سیاسي او ټولنیز کارونه‌یې کړي دي؟ کاملا هېرس ۵۶ کلنه ده. هغې په ۲۰۱۷ م کال کې د امریکا سېنېټ ته لاره وموندله. مور یې هندۍ او پلار یې جمیکايی دی. مور یې شیملا ګوپالا په بریتانوي هند کې زېږېدلې وه او ژیولوژیسته  وه. هغه د لوړو زده‌کړو لپاره امریکا ته ولاړه او په برکلې پوهنتون کې یې خپلې زده‌کړې کړې وې. د کاملا پلار ډانلډ هېرس هم په ۱۹۶۱ م کال کې له جاماییکا څخه کالیفورنیا ته ولاړ... Читать дальше...

د جو بایډن د لوړې په مراسمو کې ډانلډ ټرمپ ګډون نه کوي. دا په تېرو څه باندې یو نیمو سلو کلونو کې لومړی وار دی چې تلونکی ولسمشر د خپل ځایناستي د لوړې په مراسمو کې ګډون نه کوي.

د امریکا منتخب ولسمشر جو بایډن به نن د چهارشنبې په ورځ د جنورۍ په ۲۰مه نېټه د ولسمشر په توګه لوړه وکړي.  ټاکل شوې ده د لوړې مراسم د امریکا پر وخت د غرمې خوا ته د کانګرس د ودانۍ مخې ته په کلکو امنیتي تدابیرو کې جوړ شي. ۷۸ کلن جو بایډن به د امریکا په تاریخ کې تر ټولو د لوی عمر ولسمشر وي.  ویل کېږي چې د لوړې مراسم به د پخواني دود له مخې جوړ شي، خو د ځینو دلایلو له کبله به دا مراسم له مخکېنیو بېل وي.    دا ځکه چې په واشنګټن ډي سي کې د کرونا ویروس د خپرېدو د مخنیوي په خاطر محدودیت وضع شوی او په... Читать дальше...

کابل چاپ یو شمېر ورځپاڼو په خپلو نننیو ګڼو کې د بین‌الافغاني مذاکراتو په پڅ بهير، د جګړې د مشروعیت په بحث او د نورو هدفي وژنو د خبرداري په اړه لیکنې او تبصرې کړې دي. هشت صبح هشت صبح ورځپاڼې لیکلي، له څو ورځو راپدې خوا  په قطر کې دوهم پړاو بین‌الافغاني مذاکرات پيل شوي، خو د افغان دولت د مرکچي پلاوي په خبره طالبان په دغو خبرو کې چندانې لېوالتیا نه‌ښیي، نو ځکه هم په‌کې کوم څرګند پرمختګ نه تر سترګو کېږي. په سرمقاله کې راغلي، د تېرې دوشنبې په ورځ د افغان دولت او د طالبانو د مرکچي پلاوو مشرانو... Читать дальше...

۷۸ کلن بایډن به تر لوړې وروسته راساً سپينې مانۍ ته ځي څو د ډونالد ټرمپ ځای ونیسي. د جو بایډن د لوړې په مراسمو کې چې په سیمه‌ییز وخت د غرمې په ۱۲ بجو به وشي ډونالد ټرمپ ګډون نه‌کوي. دا په تېرو څه باندې ۱۵۰ کلونو کې لومړی وار دی چې تلونکی ولسمشر د خپل ځای ناستي د لوړې په مراسمو کې ګډون نه‌کوي.

د امریکا متحده ایالاتو منتخب ولسمشر جو بایډن دوه سپيان مېجر او چمپ به له څلورو کلونو وروسته بېرته سپينې ماڼې ته ستانه شي. مېجر او چمپ کله چې جو بایډن د پخواني ولسمشر بارک اوباما مرستیال و کلونه په سپینه ماڼۍ کې تېر کړي وو. مېجر او چمپ دواړه د جرمن شپهرد له نسله دي. دا ډول سپیان غښتلي او اکثر ژغورندویه دي چې له پولیسو سره هم وي. د امریکا اکثرو ولسمشرانو په سپينه ماڼۍ کې کورني حیوانات اهلي سپيان او واړه پاپیان یا پېشوګانې ساتلې دي. ډونالد ټرمپ ښايي په څه باندې یوه نیمه پېړۍ کې واحد ولسمشر و چې سپينه ماڼۍ کې یې سپی یا پېشو نه‌ساتله.

د افغانستان دفاع وزارت ادعا کړې چې افغان پوځيانو د کندهار په څلورو ولسوالیو کې ۴۶ وسله‌وال طالبان وژلي دي.  د دغه وزارت د مطبوعاتي اعلامیې له مخې افغان پوځیانو په ارغنداب، پنجوايي، میوند او ژړۍ ولسوالیو کې د طالبانو د بریدونو په ځواب کې هغوی ته مرګ‌ژوبله اړولې ده.  اعلامیه زیاتوي د افغان ځواکونو له‌خوا د فعالې دفاع په چوکاټ کې ۴۶ طالبان ووژل شول او ۱۳ تنه‌یې ټپیان شول.  وسله‌والو طالبانو د افغانستان د دفاع وزارت د دې ادعا په اړه څه نه‌دي ویلي.  خپلواکو سرچینو هم د دې مرګ‌ژوبلو په اړه کومه تبصره نه‌ده کړې.

کماله هارېس، لومړنۍ هندي-افریقايي ټبرې ده چې د امریکا د ولسمشر د مرستیالې په توګه د وفادارۍ لوړه کوي. هغه څوک ده او کوم سیاسي او ټولنیز کارونه‌یې کړي دي؟ کماله هارېس وايي: "زموږ د ولسواکۍ پالنه مبارزه غواړي. باید قرباني ورکړو، خو دا خوندَور څه هم دي. پرمختګ په دې خاطر دی چې موږ خلک د دې ځواک لرو چې راتلونکی بهتره کړو." کماله هارېس ۵۶ کلنه ده. هغې په ۲۰۱۷ م کال کې د امریکا سنا ته لاره وموندله. مور یې هندۍ او پلار یې جاماییکايي دی. مور یې شیملا ګوپالا په بریتانوي هند کې زېږېدلې وه او ژیولوژیسته وه. Читать дальше...

د کندهار محلي چارواکي وايي د دهلې بند د استملاک چارې له بشپړېدو سره به د زرګونه کرنیزې ځمکو خړوبېدو ته زمینه برابره شي. د دغه بند د استملاک چارې په دې وروستیو کې چټکې شوې او په ځینو ساحو کې د پرتو ستونزو پر حل بحثونه شوي دي. د والي ویاند احمد بهیر احمدي ازادي راډیو ته وویل، په وروستیو تعقیبي غونډو کې پر همدې موضوع بحث شوی دی: "پر هغو مواردو بحث وشو چې د استملاک چارو د ټکنۍ کېدو سبب شوي وو. هڅه مو دا ده د افغانستان په کچه د دغې لویې پرمختیايي پروژې رغنیزې چارې ژر تر ژره پیل کړو چې د کندهار پر... Читать дальше...

د بلخ والي وايي د یوه تښتول شوي ماشوم د موندنې د عملیاتو په لړ کې د یوې مشکوکې ښځې په ګډون ۲۱ کسان نیول شوي دي. دغه ماشوم درې میاشتې مخکې په مزار شریف ښار کې وتښتول شو چې تر اوسه‌یې د موندلو لپاره هڅو نتیجه نه‌ده ورکړې. د بلخ والي فرهاد عظیمي پرون ازادي راډیو ته وویل: "دې قضیې زیات پرمختګ کړی، تر ۲۰ زیات کسان مخکې نیول شوي وو، یوه ښځه چې موږ ورباندې شکمن وو، په وروستیو ورځو کې نیول شوې ده. هیله‌من یو د هغې په مرسته د نورو تښتوونکو څرک ولګوو." د تښتول شوي ماشوم عبدالرؤف پلار محمد نبي وايي، تښتوونکو... Читать дальше...

د ننګرهار والي ویاند وايي پرون مازیګر په سپین غر او سره رود ولسوالیو کې د دوو هوايي بریدونو پر مهال ۱۷ وسله‌وال طالبان وژل شوي دي. عطاالله خوګیاڼي ازادي راډیو ته وویل، په وژل شویو کې د دوی دوه قوماندانان هم شامل دي: "د دوو هوايي بریدونو په پایله کې د عبدالزاده مشهور په سنګري او برج په نومونو د دوی د دوو قوماندانانو په ګډون ۱۷ وسله‌وال طالبان ووژل شول. د دوی وسلې او مهمات تخریب شوي دي." وسله‌والو طالبانو د دې پېښې په اړه تبصره نه‌ده کړې.

د امریکايي رسنیو راپورونه وايي ایراني چارواکو یو ایراني‌الاصله امریکايي سوداګر په جاسوسۍ تورن کړی دی. دا تحول په داسې حال کې راځي چې په وروستیو کې د تهران او واشنګټن ترمنځ کړکېچ زیات شوی دی. د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د فرانسې خبري اژانس ته په یوه اعلامیه کې تأیید کړې چې د ایران له‌خوا د یوه بل امریکايي وګړي د نیول کېدو په اړه له راپورونو خبر دي. په اعلامیه کې د دغه شخص د هویت په اړه معلومات نه‌دي ورکړل شوي او نور جزئیات هم نه‌دي ورکړل شي. خو ایراني رسنیو تېره پنجشنبه د عماد شرقي د نیولو... Читать дальше...

د امریکا متحده ایالاتو د بهرنیو چارو وزیر وايي، چین د اویغور اقلیت په وړاندې چې اکثریت‌یې مسلمانان دي، عام‌وژنه ترسره کوي. مایک پومپیو پرون سې شنبه دا څرګندونې پر چین د فشار راوستلو لپاره په خپله وروستۍ کاري ورځ کې وکړې. ښاغلي پومپیو پرون په یوه اعلامیه کې وویل: "زما په باور دا عام‌وژنه روانه ده او شاهدان یو چې له چین څخه د اویغور اقلیت د ورکېدو لپاره سیستماتیکه هڅه کېږي." د بشري حقونو د ډلو په باور شاوخوا یو ملیون اویغوریان او نور ټبرونه چې اکثریت‌یې مسلمانان دي د شینجیانګ په کمپونو کې توقیف شوي دي. Читать дальше...

د اروپايي ټولنې یوه چارواکي له روسیې غوښتنه وکړه چې د اپوزېسیون مشر الکسي ناوالني او د هغه نور توقیف شوي ملګري خوشې کړي. د بهرنیو چارو او امنیتي پالېسۍ په برخه کې د اروپايي ټولنې لوړ رتبه استازي جوزف بورېل پرون سې شنبه په بروکسل کې اروپايي پارلمان ته په وینا کې وویل: "د ښاغلي ناوالني حقونو ته باید په بشپړ ډول له کوم شرط پرته درناوی وشي او دا حقونه پر ځای شي. د عدالت سیاسي کول د منلو وړ نه‌دي. له روسي چارواکو غوښتنه کوو، ناوالني، نور ژورنالېستان او فعالان چې د ناوالني د ستنېدو په تړاو نیول شوي،... Читать дальше...

د افغانستان د بهرنیو چارو وزیر محمد حنیف اتمر په سعودي عربستان کې د اسلامي پراختیا د بانک له مشر بندر حجار سره په افغانستان کې د پراختیایي پروژو پر تمویل خبرې وکړې. محمد حنیف اتمر پرون په درې ورځني سفر سعودي عربستان ته لاړ. د بهرنیو چارو وزارت ویاند ګران هېواد پرون ازادي راډیو ته وویل: "د دې سفر موخه د دواړو هېوادونو ترمنځ د دوه اړخیزو اړیکو پراختیا، د افغانستان د سولې له پروسې د سعودي له ملاتړه قدرداني او د اقتصادي او تجارتي اړیکو پراختیا ده." سعودي عربستان تر دې مخکې په وار وار د افغان دولت په مشرۍ د سولې پروسې ملاتړ څرګند کړی و.

د امریکا تلونکي ولسمشر ډونالد ټرمپ د خدای پامانۍ وینا وکړه. ټرمپ وویل پر خپلو کارونو او هغه څه ویاړي چې د ده په دوره کې ترلاسه شوي.​ هغه دا خبره د امریکا د ۴۵م ولسمشر په توګه د خپل کار د پای ته رسولو په مناسبت په خپله وینا کې وکړه. ډونالد ټرمپ زیاته کړه: "دا چې زه د متحده ایالاتو د ۴۵م ولسمشر په توګه خپله دنده پای ته رسوم، ستاسو په وړاندې ولاړ او په هغه څه واقعاً ویاړم چې موږ او تاسو په ګډه لاسته راوړل. موږ هغه څه وکړل چې په خاطر یې دلته راغلي او نور ډېر څه." ۷۴ کلن ټرمپ جمهوري‌پال دی او یوازې یوه دوره ولسمشر پاتې شو. Читать дальше...

په پاکستان کې د اپوزېسیون په زرګونه پلویانو د پراخو مظاهرو پر مهال د صدراعظم عمران خان د لیرې کېدو غوښتنه وکړه. دا مظاهرې د نهو مخالفو ګوندونو له‌خوا پیل شوي چې د عمران خان پر ضد یې یو ائتلاف جوړ کړی دی. د پاکستان ډیموکراتیک غورځنګ چې له ۹ ګوندونو جوړ ائتلاف دی د پاکستان د ټاکنو له کمېسیونه غوښتنه وکړه، د صدراعظم عمران خان پر ضد د څه باندې شپږ کلن شکایت په اړه پرېکړه اعلان کړي. په دغه شکایت کې ویل شوي چې عمران خان د امریکا له متحده ایالاتو مالي مرسته ترلاسه کړې ده. خو د ټاکنو کمېسیون له غوښتنو... Читать дальше...

د افغانستان حکومت د امریکا له نوي حکومته د کابل او واشنګټن ترمنځ د شویو تړونونو د درناوي غوښتنه وکړه. د امریکا متحده ایالاتو نوی ولسمشر جو بایډن نن چهارشنبه په داسې حال کې د ۴۶م ولسمشر په توګه لوړه کوي چې په افغانستان کې د امریکايي پوځیانو شمېر په تېرو دوو لسیزو کې تر ټولو ټیټې سطحې یعنې ۲،۵۰۰ ته رسول شوی دی. د افغانستان د ولسمشر لومړی مرستیال امرالله صالح وايي کابل د امریکايي ځواکونو د شمېر کمېدلو ته اندېښنه نه‌لري. ښاغلي صالح د بي بي سي له نړیوال سرویس سره په خپله تازه مرکه کې ویلي، کابل... Читать дальше...