Новости за 16.12.2021

Америка Кошмо Штаттары Кытайдын Шинжаң аймагында этникалык уйгурлардын укугун бузулуп жатканы үчүн Бээжинге жаңы санкцияларды киргизди. АКШнын Соода министрлиги 16-декабрда жарыялагандай, жаңы санкциялар Кытайдын биотехнология жана чалгын тармактарында иш алып барган фирмаларын бутага алат.  Ага ылайык, Кытайдын Медицина изилдөөлөрү боюнча аскердик академиясы, анын фирмалары жана 11 изилдөө институту кара тизмеге киргизилди. Санкцияларга ылайык, бул фирмалардын продукцияларын сатып алууга тыюу салынат. Читать дальше...

Суук түшөрү менен Борбор Азияда электр энергиясына таңкыстык курчуду. Чөлкөмдүн бүтүндөй калкына электр жарыгы үзгүлтүк менен берилүүдө. Борбор Азиядагы энергетикалык кризистин себеби эмнеде? Мурунку Бирдиктүү энергосистеманы калыбына келтирүү канчалык зарыл? Атомдук электростанция кырдаалдан чыгуунун бирден бир жолубу?

YouTube Орусиянын мамлекеттик Russia Today (RT) телекомпаниясынын немис тилиндеги RT auf Sendung аттуу жаңы каналын өчүрдү. Бул тууралуу RT компаниясы Телеграм аркылуу кабалады. YouTube порталындагы каналдын өчүрүлүшү орус телекомпаниясы немис тилиндеги телеберүүлөрүн баштаган күнгө туура келди. YouTube порталына ээлик кылган Google корпорациясы немис тилиндеги канал RT компаниясы буга чейинки чектөөлөрдү буйтап өтүүгө аракет кылганы үчүн өчүрүлгөнүн билдирди. Сентябрь айында RT компаниясынын немис тилиндеги башка бир каналы жабылган. Читать дальше...

Болгариянын парламенти электр энергиясына жана жылуулукка болгон баалардын март айынын соңуна чейин азыркыдай сакталышын камсыз кылуучу мыйзам долбоорун колдоду. Мындай чечим Евробиримдиктин эң жакыр өлкөлөрүнүн биринде энергетика тармагында баалар кескин өсүп жаткан учурда кабыл алынды. "Парламент электрдин, суу кызматтарынын жана жылуулуктун баасына 2021-жылдын 16-декабрындагы деңгээлинде мораторий киргизет. Бул чечим 2022-жылдын 31-мартына чейин күчүндө болот", - деп айтылат документте. Бул... Читать дальше...

Борбордук шайлоо комиссиясы Жогорку Кеңештин депутаты кылып каттаган Токтобүбү Оргалча жарандыгы жана бийлик менен байланышы жөнүндө билдирүү таратты. Ал интернет айдыңында айтылып жаткандарды курулай ушак деп атады. Токтобүбү Оргалча видео кайрылуусун “Фейсбуктагы” баракчасына жарыялады. “Эл ичинде мен жөнүндө аябагандай чоң ушак айланып жатат. Мени уйгур, кытай, тыңчы кылып атышат. Бул такыр чындыкка дал келбейт. Мен Ат-Башыдан кеткен чериктин кызымын. 1916-жылы чоң аталарыбыз Ат-Башыдан Кытайга үрккөн”, - деди Оргалча. Читать дальше...

БШК партиялык тизме менен шайланып келген талапкерлер арасында 30% гендердик квота боюнча жобону өзгөрттү. Ага ылайык, "Альянс" партиясынан депутаттыкка талапкер Жанар Акаевдин ордуна Токтобүбү Оргалча мандат алмай болду. БШКнын мындай аракетин "Альянс" партиясы сынга алып, атайлап уюштурган деп атады. Шайлоо жыйынтыгы чыгар алдындагы жобону өзгөрүүнүн артында эмне жатат? Бул суроону "Эксперттер талдайт" берүүсүндө талкуулайбыз.

Кыргызстандын Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитетинин Чек ара кызматы 16-декабрда кыргыз-тажик чек ара аймагында ок атылган окуя катталганын кабарлады. Маалыматка ылайык, Кыргызстандын жарандары Баткен районунун Көчө-Бою аймагында курулуш иштерин жүргүзүп башташкан. Ал жерге Тажикстандын чек арачылары келип, курулушту токтотууну талап кылышкан. Кайым айтышуу чырга айланып, тажик күч кызматкерлери “Макаров” үлгүсүндөгү тапанчадан төрт жолу асманга ок чыгарышкан. Эки өлкөнүн жергиликтүү... Читать дальше...

Ооганстандын баш калаасы Кабулда ондогон кыз-келиндер акцияга чыгып, “Талибан” кыймылы (Кыргызстанда тыюу салынган) түзгөн өкмөттөн аялдардын билим алууга, иштөөгө жана саясатка аралашууга болгон укугунун сакталышын талап кылышты. 16-декабрда суукка карабай Кабулдун көчөлөрүндө жүрүшкө чыккан кыз-келиндер “карьера”, “эркиндик” деп ураан чакырышты. Айрымдары аялдарды саясий кызматтарга дайындоого, эл аралык коомчулукту Ооганстанга жардам көрсөтүү программаларын калыбына келтирүүгө үндөштү. Жергиликтүү медиа билдиргендей... Читать дальше...

Президент Садыр Жапаров Бишкектеги Улуттук тарых музейиндеги жыгачтан жасалган инсталляциялардын жана аттын эки жыгач калыбында баасы көрсөтүлүп турганын туура деп эсептейт. Мамлекет башчы мындай пикирин 15-декабрда Кыргызстандын эгемендүүлүгүнүн 30 жылдык мааракесин жыйынтыктоо иш-чарасында музейди кыдырып жүрүп айткан.  “Баасын илип коюп туура кылыпсыңар. Бул тарых болуп калат. Кийинки муун ушуну көрүп туруп, ушундай кылып жасагандан уялат”, - деди президент. Тарых музейинде жыгачтан жасалган... Читать дальше...

Дүйнөлүк көчмөндөр оюндары ЮНЕСКОнун материалдык эмес маданий мурастар тизмесине киргизилди. Мындай чечим уюмдун тиешелүү комитетинин 16-сессиясында кабыл алынды. Жыйын 16-декабрда ЮНЕСКОнун штаб-квартирасында (Париж, Франция) онлайн форматта өттү. Комитеттин жыйынына Бишкектеги Улуттук тарых музейинде онлайн форматта Маданият, маалымат, спорт жана жаштар саясаты министри баш болгон маданият кызматкерлери күбө болушту. “Дүйнөлүк көчмөндөр оюндары: мурастардын кайра жаралуусу, маданий көп түрдүүлүктүн... Читать дальше...

Кыргызстан канадалык "Центерра Голд Инк" компаниясын “Кумтөр голд" ишканасынын кызматкерлеринин укуктары бузулган деген негизде сотко берди.  Мындай маалыматты“Кумтөрдүн” басма сөз кызматы  “Азаттыкка” тастыктады. Буга чейин доо тууралуу Mining weekly басылмасы жазып чыккан. Доо арызда Центерра 2021-жылдын май айында Кыргызстан "Кумтөр голд" ишканасына тышкы башкаруу киргизердин алдында  компьютерлерге кирүүгө бөгөт койгону айтылат. Кыргыз тарап "Центерра Голд Инктин" аракеттери компаниянын кызматкерлеринин... Читать дальше...

Беларустагы бардык саясий туткундарды бошотуу - Кошмо Штаттардын башкы максаты бойдон кала берет. Бул тууралуу АКШнын Беларустагы элчиси Жули Фишер 15-декабрда Вильнюстан "Эркин Европа/Азаттык" радиосуна курган маегинде айтты. Ал АКШ өз өнөктөштөрү менен бирге бул максатка басым жасай турганын, Беларустагы өзгөрүүлөргө таасир тийгизүү үчүн экономикалык санкциялар сыяктуу бардык жолдор карала турганын белгиледи. "Репрессия уланып жаткан шартта биз санкциялардын жаңы айлампасын, басым көрсөтүүнүн... Читать дальше...

Кыргыз-тажик чек арасындагы куралдуу жаңжалда үй-жайы жабыркаган жарандар компенсация төлөнбөй жатканын билдирип маалымат жыйынын өткөрүштү. “Интербилим” эл аралык борборунун Оштогу филиалынын жетекчиси Гүлгакы Мамасалиева билдиргендей, мамлекет өрттөнгөн үйлөрдү тургузганы менен үйдүн мүлкүн компенсация кылган эмес. “140 үй өрттөлүп, 110 үй тонолгон. Мал-жан уурдалып кеткен. Ушунча үй-бүлө такыр жайдак калышкан. Мамлекеттик комиссия чыгымды 298 млн. сом деп баалаган. Мамлекет салып берген жылаңач үйгө эле киришти. Читать дальше...

"Кумтөр Голд” ишканасы финансы министри Алмаз Бакетаевдин Кумтөрдөн түшүп жаткан салык тууралуу айтканына комментарий берди. Бул тууралуу билдирүү ишкананын сайтына жарыяланды. "Алмаз Бакетаев алтынды сатуудан түшкөн акчанын 13 пайызын түзгөн дүң киреше салыгы боюнча гана айтты, ал эми буга чейин бюджетке которулган бардык калган салыктардын түрлөрү тууралуу маалымат берген жок", - деп айтылат билдирүүдө. "Кумтөр Голд” ишканасы 2021-жылдын 11 айында дүң киреше салыгы катары пландалган 6 млрд. Читать дальше...

Орусиядан орун-очок алып калган мекендештердин балдары үчүн Кыргызстанга кайра кайтып келген учурлары көбөйгөнү байкалууда. Диаспора башчылары менен юристтер бул өлкөдө майда кылмыштарга аралашып, полициянын каттоосуна алынган кыргызстандыктардын балдары көбөйүп жатканын айтып жатышат. Кээ бир ата-энелер балдары тилин, маданиятын унутуп, жергиликтүү менталитеттен алыстап, эки элдин ортосунда калганын белгилешүүдө. Биздин каарман Жайнагүл Москвада 10 жылдай иштеп, Кыргызстанга кайтып келгенине бир жылдай болуп калды. Читать дальше...

Жалал-Абад облустук милициясы Ноокен районунун электр тармактар ишканасынын эсепчиси жана инженери мамлекетке 9,5 млн. сом зыян келтирген деп кармалганын билдирди. Маалыматка караганда, эсепчи менен инженер Ноокен районунда жайгашкан юридикалык мекеме-ишканалардан электр энергиясына болгон төлөмдөрүн "РСК Банктан" төгүлгөн деп жалган маалыматтарды көрсөтүп киргизип жүргөн. "Эки кызматкер 2015-жылы 1 млн. 47 миң, 2016-жылга 2 млн, 935 миң, 2017-жылы 2 млн. 600 миң, 2018-жылы 3 млн. сом акча каражатын... Читать дальше...

Талас районунун Арал айылынын тургундары мурдагы депутат Равшан Жээнбековду абактан бошотуу, адам укуктарын жана эркиндиктерин сактоо талабы менен 16-декабрда митингге чыгышты. Бул тууралуу Жээнбековдун тарапташтары билдиришти. Алар "Равшан Жээнбековго боштондук", "Ак ийилет, бирок сынбайт" деген жазууларды көтөрүп турушат.  "Көпчүлүк эл аны чыгарып беришин президенттен суранабыз. Патриот бала, кичинесинен жакшы окуп, жакшы кызматтарда жүргөн. Президентке нааразы болуп жатабыз", - дешти митингдин катышуучулары. Читать дальше...

Быйыл дүйнө жүзүндө камакка алынган журналисттердин саны өткөн жылга салыштырмалуу 20% өстү. Бул тууралуу 16-декабрда “Чек арасыз кабарчылар” уюму (RSF) дүйнөдөгү басма сөз эркиндигин талдаган жаңы баяндамасында билдирди. Маалыматка ылайык, 1-декабрга карата дүйнө жүзү боюнча 488 журналист жана медиа кызматкерлери камакта жатат. Бул баш кеңсеси Парижде жайгашкан уюм өз баяндамасын чыгара баштаган соңку 25 жыл ичиндеги эң жогорку көрсөткүч. Журналисттерди эң көп камаган өлкөлөрдүн башкы саптарында Кытай (127)... Читать дальше...

Кыйноолордун алдын алуу боюнча Улуттук борбордун кызматкерлери Акыйкатчы институтунун өкүлдөрү менен биргеликте Оштогу Валентина Терешкова атындагы №11 жатак мектепте текшерүү жүргүзүштү. Эсперттик топтун биргелешкен маалыматында интернаттагы шарт кыйноого тете экени айтылат. "Жуунуучу бөлмөлөр иштебейт, даараткана сыртта жайгашкан, жатакана жана окуу бөлмөлөрү тар, суук", - деп жазылган 16-декабрдагы маалыматта. Текшерүү учурунда бир баланын бир күндүк төрт маал тамактануусу үчүн 60 сом гана бөлүнөрү... Читать дальше...

10-декабрда Стокгольм менен Осло шаарларында Нобелдин сыйлыктарын тапшыруу аземи өттү. Стокгольмдо физика, химия, медицина, экономика жана адабият боюнча сыйлыктар ыйгарылды. Ослодо Нобелдин тынчтык сыйлыгынын ээлерине сый көрсөтүү аземи болду. Бул жылы тынчтык сыйлыгынын ээлери филиппиндик журналист Мария Ресса менен орусиялык Дмитрий Муратов болушту. Сыйлыктарды тапшыруу учурунда салтка жараша лауреаттар нобелдик сөздөрүн сүйлөштү. Муратовдун нобелдик лекциясы орусиялык блогерлердин кызуу талкуусун жаратты. Читать дальше...

17-декабрда Кыргызстандын аймагында жаан-чачын күтүлбөйт. Кээ бир райондордо туман түшөт. Тоолуу аймактарда жолдор тайгак болот. Абанын температурасы: Чүй облусунда түнкүсүн 0...-5, күндүз 7…12; Талас жергесинде түнкүсүн 0...-5, күндүз 5…10; Баткен, Ош, Жалал-Абад дубандарында ​түнкүсүн 0…-5, күндүз 6…11; Ысык-Көл облусунда түнкүсүн -7…-12, күндүз 2…7; Нарын облусунда түнкүсүн -17…-22, күндүз -2…-7; Бийик тоолордо түнкүсүн -26…-31, күндүз -6…-11; Бишкекте жаан-чачын күтүлбөйт. Эртең менен жана күндүз жаан, кар жаашы мүмкүн. Читать дальше...

Казакстандын Эгемендик күнү 35 жыл мурунку Желтоксон жана 10 жыл мурунку Жаңы-Өзөн окуяларынын курмандыктарын эскерүүгө арналган митинг жана акциялар менен коштолду. 16-декабрда түштөн кийин Алматыда активист Жанболат Мамай баштаган, каттоодон өтпөгөн Демократиялык партиянын ондогон өкүлдөрү Желтоксон окуяларынын курмандыктарына арналган эстеликтин алдына келишип, куран окушту. Активисттер “Эл коррупциядан арылсын!” деп бата беришти. Андан соң алар акимчиликтин алдындагы аянтка барышты. “Азаттыктын”... Читать дальше...

Бажы кызматынын төрагасы Адилет Кубанычбеков 16-декабрдагы маалымат жыйынында "Азаттыктын" бажыдагы коррупция тууралуу иликтөөсүнөн кийин коррупцияга байланышы бар деген 40 кызматкер тууралуу кызматтык иликтөө аяктаганын билдирди. "Иликтөөлөр боюнча коррупцияга байланышы бар деген 40 бажы кызматкеринин аты аталган. Ушулар боюнча иликтөө жүргүзүп бүттүк, көпчүлүгү жумуштан бошотулду, ал эми кээ биринин тиешеси жок болуп чыкты", - деди Кубанычбеков. Бажы кызматынын төрагасы "Азаттыкка" иликтөөнүн жыйынтыгын кагаз түрүндө бере турганын айтты. Читать дальше...

Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитети Кыргызстан Ооганстанга күйүүчү май экспорттоп жатат деген билдирүү чындыкка дал келбей турганын билдирди. УКМКнын маалымат кызматы Министрлер кабинетинин токтомуна ылайык, кыргыз-тажик тилкесиндеги көзөмөл-өткөрүү пункттары аркылуу жарандарды, автоунааларды жана жүктөрдү өткөрүү убактылуу токтотулганын кабарлады. Ошондой эле өкмөттүн 1-марттагы токтомуна ылайык, мунай жана мунай продуктуларын ЕАЭБдин чегинен тышкары экспорттоо убактылуу токтотулган.  Мурдараак... Читать дальше...

"Альянс" саясий партиясы Борбордук шайлоо комиссиясын (БШК) гендердик квота тууралуу жобосун чукул өзгөрткөнү үчүн сотко бергени жатат. Мунун алдында Жогорку Кеңештин депутаттыгына партиялык тизме менен шайланган аялдардын саны өзгөргөн. Ага ылайык, "Альянстан" буга чейинки жободо белгиленгендей эки эмес, үч аял депутат мандат алары белгилүү болгон. Анда БШК депутат болчулардын тизмесине Жанар Акаевдин ордуна Токтобүбү Оргалчаны кошкон жана бул чечим талаш-талкуу жараткан. Ал арада президенттин... Читать дальше...