Новости за 22.09.2022

د بښنې نړيوال سازمان په خپل تازه راپور کې د طالبانو له‌خوا د زده کړو په برخه کې پر افغان نجونو بنديز د بشر حقونو په برخه کې یو بشپړ او ښکار نقض یاد کړی. د دغه سازمان په باور، طالبان باید د میلیونونو نجونو په برخه کې چې له زده‌کړو محرومه شوي ځواب ویونکي و اوسي. ۱۴ کلنه حسینا چې د ښوونځي د اتم ټولګي کې زده کونکي وه ازادي راډیو سره په خبرو کې وویل، غواړي درس ووايي او دغه حق باید له هغې وانه‌خیستل شي. نوموړې وايي: "کله چې طالبان راغله موږ ته یې وویل چې، د نجونو په پر مخ د ښوونځي دروازې خلاصي دي،... Читать дальше...

دوی زیاتوي، د خلکو اقتصادي حالت هم کمزوری شوی، چې له کبله يې مڼې او نورې تازه مېوې پوره بازار نه لري او بیې يې هم ټیټې دي. پکتیاوال بڼوال او د تازه میوو سوداګر غوښتنه کوي، چې د طالبانو حکومت دې دوی ته د میوو د ساتلو لپاره سړې خونې او د خرڅانه بازار پیدا کړي.

اجتجاجيان وايي،  مسوولین د دوی د کاروبار او اقتصادي توانه پورته مالیه ورڅخه غواړي چې دوی يې د ورکولو وس نه لري.

د کندهار د ژیړۍ ولسوالۍ د لواء پخواني قومندان محمود خان علیزي د خپلې کورنۍ د وژل شویو غړو د وژونکو لپاره نړيواله محکمه غواړي. طالبانو د نوموړي مېرمن، زوی او وراره د کور په کور تلاشي پر مهال وژلي دي. وروسته له هغې، چې طالبانو په کندهار کې د کور په کور تالاشي په ترڅ کې د ژیړۍ ولسوالۍ د لواء د پخواني قومندان محمد خان علیزي د کورنۍ درې غړي ووژل اوس ښاغلی علیزی د خپلې کورنۍ د وژل شویو غړو د وژونکو لپاره د نړېوالې محمکې غوښتنه کوي. ښاغلي علیزي له یو سیمه‌ييز خبریال سره مرکه کړې چې ازادي راډیو یې د خپرېدو اجازه تر لاسه کړې. Читать дальше...

په داسې حال کې چې یوناما وايي، افغانستان د رسنیو د ازادۍ د خوندیتوب لپاره یوه روښانه چوکاټ ته اړتیا لري، یو شمېر خبریالان وايي، په دغه هېواد کې د کار له دوام څخه ويره لري. دغه خبریالانو ازادي راډيو ته ویلي چې، د طالبانو په واکمنۍ کې د دوی د ملاتړ لپاره هیڅ یو قانون نه عملي کېږي او له خبریالانو سره د سرچینو همکاري ورځ تر بلې د حاکمې فضا له وجې کمېږي. دا په داسې حال کې ده، چې په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د سیاسي استازولۍ (یوناما) سرپرست له یوې خصوصي رسنۍ سره په خبرو کې وویل، چې افغانستان د رسنیو... Читать дальше...

د دې اوونۍ د (هارون باچا هنري ګړۍ) خپرونې مېلمه د خيبرپښتونخوا د سوات يو ځوان سندرغاړی عنايت الله دی. نوموړي د خپلو رسمي زده کړو ترڅنګ هنر ته هم وخت ورکړی او وخت په وخت يې سندرې جوړې او پر انټرنېټ خپرې کړې دي. عنايت الله وايي چې موسيقي يې د پاکستانيو استادانو ترڅنګ له امريکايي هنرمندانو هم زده کړې. دی البته په سوات کې د طالب وسله والو د بېرته فعاليت خبرو اندېښمن کړی او له حکومته غواړي چې د عامو خلکو سره سره د سيمې د هنرمندانو د ژوند د خونديتوب لپاره اقدامات وکړي. د عنايت الله دا خبرې او ځينې نوې سندرې يې د غږ په ځای کې اورېدای شئ.

د پاکستان کروندګرو د سېپټېمبر پر ۲۱مه نېټه په اسلام اباد کې د خپلو غوښتنو لپاره احتجاجي مظاهره او غونډه کړې ده. دوی غوښتنه کوي چې د کرکیلې د اړينو توکو بيې زیاتې شوي نو باید حکومت په دې لړ کې ورسره مرسته وکړي.

عدالت چې کله عمران خان ته د خبرو اجازه ورکړه نو هغه وويل چې په تېره اورېدنه کې يې غوښتل چې خبرې وکړي خو اجازه ور نه کړل شوه.

د امریکا ولسمشر جو بایډن پرون چهارشنبه د سپټمبر په ۲۱مه د ملګرو ملتونو د عمومي اسمبلۍ په اووه اویایمه غونډه کې په نیویارک کې د افغانستان په ګډون په ټوله نړۍ کې د لومړنیو بشري حقونو د وضعیت په اړه انديښنه څرګنده کړه. جو بایډن وویل؛ بشري حقونه د هغه هر څه بنسټ دی چې غواړو لاسته یې راوړو. نوموړي ويلي:: "نن په ۲۰۲۲ کال کې د نړۍ په بېلابېلو برخو کې بنسټیزي ازادۍ له تهدید سره مخامخ دي؛ د ملګرو ملتونو د عالي کمشنرۍ له تفصیلي راپورنو نیولې د دیموکراسۍ د پلویانو په وحشیانه توګه ځپلو او د برما د پوځي نظام... Читать дальше...

په پاکستان کې د جون له ۱۴مې راهيسې بارانونو او سېلابونو د ځاني زیانونو ترڅنګ د دې هېواد په لکونو جريبه مځکه ولاړ فصلونه تباه کړي دي.

د ټولنیزو رسنيو کاروونکو ځينو ایرانيانو ويلي چې د دوی د پېغام لېږدولو اپ، وټس اپ او د انځورونه شريکولو پاڼه انسټاګرام بند ول.

د مهسا امیني مړینه د دې لامل شوه چې قهرجن اعتراض کوونکي د ایران د بېلابېلو ښارونو واټونو ته راووځي او لاریونونه لا هم دوام لري. ۲۲ کلنه مهسا د حجاب نه‌رعایتونو له کبله د «ګشت ارشاد» پولیسو له‌خوا لومړی ونیول شوه چې وروسته د راپورونو له مخې د شکنجې په نتیجه کې مړه شوه.

اروپايي ټولنې د روسیې پر وړاندې د نویو جزايي ګامونو د اخیستلو ژمنه کړې ده. د اروپايي ټولنې د بهرنۍ تګلارې مشر جوزپ بورېل وروسته له هغه د روسیې پر وړاندې د نویو مجازاتو ژمنه وکړه چې مسکو په اوکراین کې د خپلې جګړې د غښتلي کولو لپاره یو څه پوځي تحرک اعلان کړ. بورېل د سپتمبر په ۲۱ مه په نیویارک کې د ملګرو ملتونو د عمومي غونډې په څنډه کې د اروپايي ټولنې د بهرنیو چارو وزیرانو تر بېړنۍ غونډې وروسته وویل: "موږ پرېکړه وکړه چې ژر تر ژره د ملګرو سره په همغږۍ کې د روسیې په وړاندې اضافي محدودیتي ګامونه پورته... Читать дальше...

نوموړي د سېپټېمبر پر ۲۲مه په نيويارک کې د ملګرو ملتونو په عمومي غونډه کې د وينا پر وخت وويل چې د پاکستان ډېرې برخې تر سېلابي اوبو لاندې دي چې دا د چاپېريال د تودوخې د ستونزې يو مثال دی.

په افغانستان کې د بېړني وضعیت په اړه د ملګرو ملتونو د خوړو او کرنې سازمان او د خوړو نړیوال پروګرام خبرداری ورکړی. دغې ادارې د سپټمبر په ۲۱مه په یوه راپور کې ویلي، چې د روان کال تر نومبر میاشتې پورې به په افغانستان کې شاوخوا شپږ میلیونه وګړي د لوږې له امله په بېړني حالت کې وي. دغه سازمان افغانستان د شپږو هغو هېوادونو په کتار کې یاد کړی چې بېړنیو مرستو ته اړتیا لري، او په خبره یې اوسېدونکي یې باید د مړینې له ګواښه وژغورل شي. محمد انبیا چې د ارزګان ولایت اوسېدونکی او د یوې اوه کسیزې کورنۍ سرپرست دی د کورنۍ څو غړي يې نابينا دی. Читать дальше...

د اوکرايین ولسمشر ولودمیر زلنسکي د ملګرو ملتونو له ځانګړې محکمې وغوښتل چې پر روسیې " د عدالت پر بنا سزاوې" وضع کړي. زلنسکي دغه غوښتنه پرون د ملګرو ملتونو عمومي اسامبلې ته د ویډیویي وینا پر مهال وکړه. تر زلنسکي څو ساعته مخکې د امریکا ولسمشر جوبایډن د ملګرو ملتونو دغې غونډې ته وویل، مسکو " په بې شرمانه ډول اصلي اصول نقض کړي دي." پر روسیې نیوکې وروسته تر هغه توندې شوې چې له خپلې خاورې سره د اوکرايین د څلورو سیمو د یو ځای کېدو په اړه یې د ټولپوښتنې پلان اعلان کړ. دا پلان په پراخه کچه وغندل شو... Читать дальше...

د افغانستان په هيلمند ولایت کې طالب چارواکو ۱۵ پخوانۍ ښځینه پولیس والا بېرته په دندو ګمارلي دي. تر ۲۰۲۰م کال د افغانستان د پخواني جمهوري حکومت د کورنیو چارو په وزارت کې خوا او شا ۴۰۰۰ ښځینه پولیسو کار کاوه. خو د ۲۰۲۱م په اګست کې د واک ترلاسه کولو وروسته طالبانو په ښځو محدودیتونه ولګول او د پخواني حکومت دولتي ادارو کې کارکوونکو زیاتره ښځو ته یې هم امر وکړ چې په کورونو کې دې کښیني. تفصیل د اسوشيېټېډ پریس اژانس په دې رپورټ کې

په روسیه کې تر پرونیو جګړې ضد مظاهرو وروسته له دیارلس سوو ډېر کسان توقیف شوي دي. د روسیې په ۳۸ ښارونو کې پرون دغه مظاهرې وروسته تر دې وشوې چې ولسمشر یې ولادمیر پوتین د اوکراین جګړې ته د ریزرف قطعاتو د لېږلو فرمان صادر کړ. تر ټولو ډېر کسان په پلازمېنه مسکو او بل لوی ښار سن پیترسبورګ کې توقیف شوي دي. مظاهره چیانو کې مېرمنې هم شاملې وې او " جګړه نه‌غواړو" او "د ماشومانو لپاره ژوند غواړو" شعارونه یې ورکول. چارواکو خلکو ته خبرداری ورکړی چې په دغې مظاهره کې د ګډون له کبله په ۱۵ کاله بند محکومېدای شي.

په کندهار کې د طالبانو حکومت د شپږم ټولګیو څخه ښکته نجونې زده کوونکې، په دې پلمه چې عمرونه یې له ۱۳ کلونو لوړ دي له ښوونځیو ایستلي دي. دغه نجونې چې ډېرې یې د پنځم او شپږم ټولګیو زده کوونکې دي ازادي رادیو ته ویلي، د طالب چارواکو له‌خوا اوس ښوونځیو ته نه پرېښودل کېږي. په عین وخت کې د طالبانو د حکومت د کندهار د پوهنې چارواکي هم مني چې د لوړ عمر لرونکي نجونې د ښکته ټولګیو څخه ایستل شوي او کورونو ته استول شوي دي. بل‌خوا د کندهار اوسیدونکي وايي د ښځينه ښوونځیو تړل او نجوني ښوونځیو ته نه‌پرېښودل ټولنه د یوې لويي تاریکۍ سره مخ کوي. Читать дальше...

د روسیې د ولسمشر له لوري د احتیاطي ځواکونو د وربللو په اړه وروستي اعلان په نړیواله ټولنه کې غبرګونونه پارولي دي. ولادیمیر پوتین پرون (چهارشنبه) خپلو هېوادوالو ته په وینا کې د احتیاطي ځواکونو د چمتو کېدو د اعلان ترڅنګ وویل چې، لوېدیځوال غواړي روسیه کمزورې کړي او هغوی ته خبرداری ورکوي چې د روسیې د دفاع لپاره به له هرې وسیلې کار واخلي او دا هسې تشه خبره یا ټوکه نه‌ده. د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین د خپل هېواد د یو شمېر احتیاطي ځواکونو د وربللو اعلان په داسې حال کې وکړ چې، پر اوکرايین د روسیې د بې... Читать дальше...

ملګروملتو د پاکستان په جنوب کې په یوه اوونۍ کې د ملریا د څه باندې ۴۴ پېښو خبر ورکړ. د رویټرز خبري اژانس د راپور له مخې، پاکستاني چارواکو پرون (چهارشنبه) وویل چې، د پاکستان په سېل ځپلیو سیمو کې په ملریا د اخته شویو کسانو شمېر خورا زیات شدید او له دې ناروغۍ څخه د مړو شویو کسانو شمېر ۳۲۴ تنو ته رسېدلی دی. د سېلونو له کبله په افغانستان او پاکستان کې بېلابېلې ساري ناروغۍ خپرې شوې دي. تېرو څو اوونيو کې د سېلابونو له امله پاکستان کې زرګونه خلکو ته مالي او ځاني زيانونه واوښتل.

د بیل او ملینډا ګېټس بنسټ د ۲۰۲۲ کال د ګولکیپرانو جایزه د افغانستان د خبري ویبپاڼې «رخشانه» موسسې زهرا جویا ته ورکړه. د رخشانه ویبپاڼې د راپور له مخې، زهرا جویا د هالیووډ د نامتو سینمايي هنر غاړې انجلینا جولي له لوري د دې جایزو د مراسمو برخوالو ته ور وپېژندل شوه. سږنۍ جایزه همدا راز د اروپايي اتحادیې د کمېسیون مشرې اورزلا فلن دیرلین او د هند او یوګنډا دوو ښځو ته ورکړل شوه.

د زابل د عامې روغتیا رئیس ډاکتر عبدالحکیم حکیمي وايي، په وروستیو څو میاشتو کې د نري رنځ لږ تر لږه ۶۰۰ ناروغان تشخیص شوي دي. نوموړي په عین حال کې د بې پولې ډاکترانو له لوري په زابل کې د نري رنځ د درملنې لپاره د یوه مرکز د جوړېدو یادونه وکړه. نوموړي وويل: "په خواشینۍ سره په دې وروستیو کې د زابل په بېلابېلو ولسوالیو او بانډو کې د نري رنځ پېښې زیاتې شوي دي، په وروستیو میاشتو کې لږ تر لږه ۶۰۰ ناروغان تشخیص شوي او د هغوی درملنه اوس هم روانه ده." په وروستیو کې په زابل کې د نس ناستې او شري ناروغۍ هم... Читать дальше...

فارین پالیسي: فارین پالیسي خپرونې د امریکا د خزانې وزارت له خوا د سویس یوه صندوق ته د افغانستان بانک د کنګل شوې شتمنۍ پر استولو یوه لیکنه خپره کړې. د مقالې لیکواله لېن اوډانېل ده چې طالبانو تېره جولای میاشت کې د څو ساعتونو لپاره توقیف او د ځینو پخوانیو راپورونو په اړه یې له بخښنې غوښتنې وروسته خوشې کړه. مقاله کې راغلي، د امریکا د خزانې وزارت درې نیم میلیارده کنګل شوې شتمنۍ د سویس یوه صندوق ته لېږي، خو د کارپوهانو په حواله راغلي، که امریکا وغواړي او که نه، د دغو پیسو ګټه طالبانو ته رسېږي. ... Читать дальше...

د طالبانو د حکومت د صنعت او سوداګرۍ وزارت وايي، د روان کال په لومړیو شپږو میاشتو کې له افغانستان څخه د ۱۹ میلیون ډالرو په ارزښت ځلغوزې بهر ته صادرې شوي دي. که څه هم د افغانستان د جمهوري نظام له پرځېدو وروسته هوايي دهلیزونه بند شوي او بهر ته د صادراتو په تېره بیا ځلغوزیو صادرات کم شوي خو د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزارت وايي چې د ځلغوزیو د صادراتو اندازه په زیاتېدو ده. دا وزارت وايي، ژر به ۱۸ ټنه ځلغوزه ایټالیا ته صادره شي.